Βαλεριάνα (Valeriana officinalis)
Η ρίζα του φυτού, αν αποξηρανθεί προσεκτικά, (σε θερμοκρασία χαμηλότερη των 40 βαθμών C), περιέχει ιριδοειδή μονοτερπένια (εποξυ-τριεστέρες) και βαλερινικό οξύ, που θεωρούνται υπεύθυνα για τη φαρμακολογική του δράση. Ωστόσο, τα τελευταία 20 χρόνια διάφοροι ερευνητές έχουν αποδώσει σε διαφορετικά συστατικά την κατευναστική δράση του φυτού, καθώς εύκολα παράγονται μεταβολίτες που αξιολογούνται ανάλογα. Η δρόγη εξάλλου περιέχει και ένα πτητικό αιθέριο έλαιο, που σχετίζεται με τις ιδιότητες αυτές, χολίνη, αλκαλοειδή, φλαβονοειδή και στερόλες. Το βαλερινικό οξύ έχει μυοχαλαρωτική και σπασμολυτική δράση.
Η βαλεριάνα χρησιμοποιείται κυρίως σαν κατευναστικό στην αϋπνία, το άγχος την ανησυχία, δυσκολία στο ξεκίνημα του ύπνου και τη νευρική υπερένταση.
Πρόσφατες φαρμακολογικές μελέτες έδειξαν ότι τα ενεργά συστατικά του φυτού «χρησιμοποιούν» τους ίδιους υποδοχείς με τα βαρβιτουρικά και τις βενζοδιαζεπίνες στον εγκέφαλο, αλλά σίγουρα με διαφορετικό τρόπο, αφού δεν παρουσιάζουν παρενέργειες, δηλαδή πρωινή υπνηλία και έλλειψη συγκέντρωσης.
Αν και κάποιες μελέτες υποστήριξαν ότι η βαλεριάνα βελτιώνει την ποιότητα του ύπνου κυρίως σε «φυσιολογικούς» ασθενείς και όχι τόσο σε ασθενείς με χρόνια προβλήματα, άλλες μελέτες έδειξαν μια σαφή βελτίωση στην ποιότητα του ύπνου (44% των ασθενών) και στη διάρκειά του (89% των ασθενών), και σε ασθενείς με σοβαρά προβλήματα αϋπνίας.
Πρέπει να γίνει μια σαφής διάκριση ανάμεσα στη χρήση της δρόγης υπό μορφή βάμματος ή τσαγιού, από αυτήν των απομονωμένων τριεστέρων που χρησιμοποιεί η φαρμακευτική βιομηχανία, όπως στην περίπτωση του φαρμάκου valmane που κυκλοφορεί και στη χώρα μας, καθώς τα τελευταία χρησιμοποιούνται περισσότερο σαν ψυχοκινητικά, παρά σαν κατευναστικά φάρμακα. Αυτό οφείλεται στο ότι η βαλεριάνα με πολλαπλές επιδράσεις, λειτουργεί σαν εξισορροπιστικός παράγοντας στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα: κατευναστικά σε κατάσταση αναστάτωσης, διεγερτικά σε συνθήκες ακραίας κούρασης. Παρουσιάζει ακόμα ανιυπερτασική δράση, χαλαρώνει τον μυϊκό χιτώνα του γαστρεντερικού και διευκολύνει τη ροή της χολής.
Σαν ήπιο κατευναστικό, η βαλεριάνα πρέπει να λαμβάνεται 30-45 λεπτά πριν τον ύπνο.
Με τη μορφή αφεψήματος ξηρής ρίζας, σε δοσολογία 1-2γραμ. ανά φλιτζάνι, προσέχοντας την υπερβολική θέρμανση γιατί είναι πολύ πτητική.
Με τη μορφή βάμματος, μισό έως ένα κουταλάκι (4-6ml) διαλύεται σε λίγο νερό.
Θεωρείται γενικά ασφαλές φυτό, χωρίς τοξικότητα. Πρέπει να προστατεύεται με μεγάλη σπουδή από το φώς.
Η ρίζα του φυτού, αν αποξηρανθεί προσεκτικά, (σε θερμοκρασία χαμηλότερη των 40 βαθμών C), περιέχει ιριδοειδή μονοτερπένια (εποξυ-τριεστέρες) και βαλερινικό οξύ, που θεωρούνται υπεύθυνα για τη φαρμακολογική του δράση. Ωστόσο, τα τελευταία 20 χρόνια διάφοροι ερευνητές έχουν αποδώσει σε διαφορετικά συστατικά την κατευναστική δράση του φυτού, καθώς εύκολα παράγονται μεταβολίτες που αξιολογούνται ανάλογα. Η δρόγη εξάλλου περιέχει και ένα πτητικό αιθέριο έλαιο, που σχετίζεται με τις ιδιότητες αυτές, χολίνη, αλκαλοειδή, φλαβονοειδή και στερόλες. Το βαλερινικό οξύ έχει μυοχαλαρωτική και σπασμολυτική δράση.
Η βαλεριάνα χρησιμοποιείται κυρίως σαν κατευναστικό στην αϋπνία, το άγχος την ανησυχία, δυσκολία στο ξεκίνημα του ύπνου και τη νευρική υπερένταση.
Πρόσφατες φαρμακολογικές μελέτες έδειξαν ότι τα ενεργά συστατικά του φυτού «χρησιμοποιούν» τους ίδιους υποδοχείς με τα βαρβιτουρικά και τις βενζοδιαζεπίνες στον εγκέφαλο, αλλά σίγουρα με διαφορετικό τρόπο, αφού δεν παρουσιάζουν παρενέργειες, δηλαδή πρωινή υπνηλία και έλλειψη συγκέντρωσης.
Αν και κάποιες μελέτες υποστήριξαν ότι η βαλεριάνα βελτιώνει την ποιότητα του ύπνου κυρίως σε «φυσιολογικούς» ασθενείς και όχι τόσο σε ασθενείς με χρόνια προβλήματα, άλλες μελέτες έδειξαν μια σαφή βελτίωση στην ποιότητα του ύπνου (44% των ασθενών) και στη διάρκειά του (89% των ασθενών), και σε ασθενείς με σοβαρά προβλήματα αϋπνίας.
Πρέπει να γίνει μια σαφής διάκριση ανάμεσα στη χρήση της δρόγης υπό μορφή βάμματος ή τσαγιού, από αυτήν των απομονωμένων τριεστέρων που χρησιμοποιεί η φαρμακευτική βιομηχανία, όπως στην περίπτωση του φαρμάκου valmane που κυκλοφορεί και στη χώρα μας, καθώς τα τελευταία χρησιμοποιούνται περισσότερο σαν ψυχοκινητικά, παρά σαν κατευναστικά φάρμακα. Αυτό οφείλεται στο ότι η βαλεριάνα με πολλαπλές επιδράσεις, λειτουργεί σαν εξισορροπιστικός παράγοντας στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα: κατευναστικά σε κατάσταση αναστάτωσης, διεγερτικά σε συνθήκες ακραίας κούρασης. Παρουσιάζει ακόμα ανιυπερτασική δράση, χαλαρώνει τον μυϊκό χιτώνα του γαστρεντερικού και διευκολύνει τη ροή της χολής.
Σαν ήπιο κατευναστικό, η βαλεριάνα πρέπει να λαμβάνεται 30-45 λεπτά πριν τον ύπνο.
Με τη μορφή αφεψήματος ξηρής ρίζας, σε δοσολογία 1-2γραμ. ανά φλιτζάνι, προσέχοντας την υπερβολική θέρμανση γιατί είναι πολύ πτητική.
Με τη μορφή βάμματος, μισό έως ένα κουταλάκι (4-6ml) διαλύεται σε λίγο νερό.
Θεωρείται γενικά ασφαλές φυτό, χωρίς τοξικότητα. Πρέπει να προστατεύεται με μεγάλη σπουδή από το φώς.
