Με σύντροφο το αλκοόλ περνούν τις ημέρες τους οι άνδρες όταν είναι αγχωμένοι. Το στρες αποδεικνύεται πολύ κακός διατροφικός «σύμβουλος»
Συνηθίζουμε να λέμε ότι είμαστε ό,τι τρώμε. Αδιαμφισβήτητα, επίσης, είμαστε ό,τι νιώθουμε. Και μόνο με μια απλή επαγωγή κατανοεί κάποιος εύκολα ότι η διατροφή μας δεν θα μπορούσε παρά να συνδέεται με την ψυχολογική κατάστασή μας. Δεδομένου ότι στις σημερινές σε μεγάλο βαθμό απάνθρωπες και... ακοινώνητες κοινωνίες μας ο «βασιλιάς» του τρόπου ζωής μας δεν είναι άλλος από το άγχος, δεν είναι καθόλου παράδοξο το στρες, αν όχι να ορίζει, τουλάχιστον να συντελεί και στο περιεχόμενο του... πιάτου μας. Αυτή τη σχέση διερεύνησαν έλληνες μελετητές, σκιαγραφώντας για πρώτη φορά στη χώρα μας το διατροφικό «προφίλ» ανδρών και γυναικών ανάλογα με τα σκορ τους στην κλίμακα του στρες. Όπως προέκυψε, όταν το άγχος φθάνει στο «κόκκινο» τότε εξαφανίζονται τα... πράσινα μενού από το τραπέζι και δίνουν τη θέση τους σε διατροφικές επιλογές πολύ λιγότερο υγιεινές, όπως αυτές που περιλαμβάνουν κόκκινο κρέας, πατάτες και αναψυκτικά. Σύντροφοι του άγχους φάνηκε επίσης ότι είναι τα γλυκά, το αλκοόλ και ο καφές, ενώ όταν το στρες δεν «συγκατοικούσε» με ένα άτομο τότε στο πιάτο του... κατοικούσαν συχνά ψάρια, όσπρια, αλλά και γαλακτοκομικά με χαμηλά λιπαρά. Είναι φανερό, μέσα από τα στοιχεία της αποκαλυπτικής αυτής μελέτης, ότι το «μενού του άγχους» δεν ευχαριστεί σε καμία περίπτωση τον δείκτη της ζυγαριάς μας. Και το γεγονός αυτό με τη σειρά του πιθανότατα οδηγεί σε ακόμη μεγαλύτερο στρες στη ζωή μας. Ένας φαύλος κύκλος από τον οποίο δύσκολα ξεφεύγουμε...
Η μελέτη
Τα διατροφικά, «αγχωτικά» και μη, πρότυπα ανδρών και γυναικών καταγράφονται μέσα από τη νέα αυτή μελέτη η οποία αναμένεται να δημοσιευθεί στο επιστημονικό περιοδικό «Appetite» (η προδημοσίευση έγινε τον Απρίλιο του 2008) και η οποία αποτελεί τμήμα της μεγάλης μελέτης σχετικά με τη διατροφή και την υγεία που έχει τον τίτλο «ΑΤΤΙΚΗ» (διενεργήθηκε από την Α? Καρδιολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών με επικεφαλής τους κκ. Χρ. Στεφανάδη και Χρ. Πίτσαβο). Πίσω από την καινούργια ανάλυση σχετικά με τη σύνδεση μεταξύ άγχους και διατροφής βρίσκονται ειδικοί του Τμήματος Επιστήμης Διαιτολογίας και Διατροφής του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου με επικεφαλής τη λέκτορα κυρία Μαρία Γιαννακούλια και τον επίσης λέκτορα κ. Δ. Παναγιωτάκο, σε συνεργασία με τη διαιτολόγο, επιστημονική συνεργάτιδα του Τμήματος, κυρία Ευαγγελία Φάππα. Στη μελέτη συμμετείχαν 453 άνδρες και 400 γυναίκες από διαφορετικές περιοχές της Αττικής που περιλαμβάνονταν στο αρχικό δείγμα της μελέτης «ΑΤΤΙΚΗ».
Οπως σημειώνει στο «Βήμα» η κυρία Γιαννακούλια «στόχος της μελέτης ήταν μέσω της ξεχωριστής αξιολόγησης ανδρών και γυναικών να αποκαλυφθούν τα διατροφικά πρότυπα των δύο φύλων σε σχέση με τα επίπεδα του άγχους τους. Η αξιολόγηση σε ό,τι αφορούσε το άγχος των συμμετεχόντων προέκυψε ύστερα από διεξαγωγή αναλύσεων που βασίζονταν σε συγκεκριμένα, επιστημονικώς δομημένα ερωτηματολόγια». Μάλιστα η συγκεκριμένη μελέτη είναι πρωτοπόρος στο είδος της: και αυτό διότι ως σήμερα παραδοσιακά οι επιστήμονες εξέταζαν την επίδραση συγκεκριμένων θρεπτικών συστατικών σε παραμέτρους της υγείας, μεταξύ των οποίων ήταν και το άγχος. «Αρχικώς διερευνάτο πώς επηρεάζουν τις διαφορετικές παραμέτρους της υγείας συγκεκριμένα θρεπτικά συστατικά όπως οι υδατάνθρακες, τα λιπαρά ή οι βιταμίνες. Στη συνέχεια άρχισαν να διεξάγονται μελέτες σχετικά με το πώς επηρεάζουν την υγεία διαφορετικές ομάδες τροφών, όπως τα φρούτα ή τα λαχανικά. Η συγκεκριμένη μελέτη είναι από τις πρώτες που εξετάζουν τη συνεργιστική δράση όλων των τροφών που καταναλώνει ένα άτομο, των πολλαπλών παραγόντων της διατροφής του στο άγχος» εξηγεί η ερευνήτρια.
Σκορ άγχους και διατροφή
Ετσι, για πρώτη φορά, με βάση αυτή την ανάλυση σκιαγραφήθηκε από τους ερευνητές το διατροφικό «προφίλ» ανδρών και γυναικών στη χώρα μας σε σχέση με το... σκορ που εμφάνιζαν στην κλίμακα του άγχους. Οπως σημειώνεται στη μελέτη, άνδρες και γυναίκες των οποίων το άγχος δεν χτυπούσε «κόκκινο» φάνηκαν να προτιμούν πιο... λάιτ διατροφικές επιλογές, κάτι που δεν συνέβαινε με όσους ζούσαν υπό τον ζυγό του στρες. Στις γυναίκες, μάλιστα, ένα διατροφικό πρότυπο που βασιζόταν στη χορτοφαγία φάνηκε να υιοθετείται μόνο από όσες δεν βίωναν έντονο άγχος, καθώς οι στρεσαρισμένες συμμετέχουσες το... έριχναν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό στα γλυκά, στο κόκκινο κρέας, στις πατάτες και στα αναψυκτικά. «Σύντροφοι» των γυναικών με πολύ άγχος ήταν, όπως επίσης προέκυψε, ο καφές και το αλκοόλ.
Πολλές από τις γυναίκες που είχαν χαμηλά επίπεδα άγχους επέλεγαν αντιθέτως ένα πιο σωστό διατροφικό σχήμα στην καθημερινή ζωή τους: λαχανικά, φρούτα, δημητριακά και ψάρι περιέχονταν πιο συχνά στο πιάτο τους, ενώ το κόκκινο κρέας δεν ήταν μέσα στις πρώτες επιλογές τους.
Στους άνδρες το άγχος φάνηκε να σβήνει από τον «διατροφικό χάρτη» της ζωής τους τα όσπρια, τα δημητριακά, αλλά και τα γαλακτοκομικά προϊόντα με χαμηλά λιπαρά τα οποία προτιμούνταν μόνο από τους λιγότερο αγχωμένους. Είναι, ωστόσο, αξιοσημείωτο ότι τόσο στους άνδρες με λίγο άγχος όσο και σε εκείνους με έντονα συμπτώματα στρες, το αλκοόλ φάνηκε να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του καθημερινού μενού τους. Με μία, όμως ειδοποιό διαφορά: όσοι δεν είχαν «αφέντη» το άγχος στη ζωή τους συνόδευαν με το κρασί τους πιάτα που περιείχαν λαχανικά. Οσοι αντιθέτως ζούσαν υπό καθεστώς στρες είχαν δίπλα στο ποτήρι με το αλκοόλ ένα μπολ με ξηρούς καρπούς, συνήθεια που παραπέμπει περισσότερο σε συχνές εξόδους σε μπαρ και κλαμπ, απ' όπου απουσιάζει η υγιεινή διατροφή, ή ακόμη και στην παραμονή εντός σπιτιού με ποτό και φιστίκια, και όχι καταναλώνοντας ένα σωστό γεύμα.
Γυναίκες και γλυκά
Με τους... κουβάδες πίνουν τον καφέ οι γυναίκες που ζουν υπό τον ζυγό του άγχους. Ετσι οδηγούνται σε έναν φαύλο κύκλο, αφού ο καφές επιτείνει το στρες
--------------------------------------------------------------------------------
Πάντως, όπως δείχνει η μελέτη, μεταξύ ανδρών και γυναικών σημειώσατε 2 (δυστυχώς η νίκη των γυναικών είναι σε αυτό το ζήτημα αρνητική, καθώς συνδέεται με ανθυγιεινότερες διατροφικές επιλογές). Από τα στοιχεία προέκυψε ότι μόνο οι γυναίκες με πολύ άγχος αποδεικνύονταν... ασθενές φύλο απέναντι στη διατροφική ατασθαλία που ονομάζεται «γλυκά» και όχι οι άνδρες, ακόμη και αν παρουσίαζαν έντονο στρες. Το γεγονός αυτό μαρτυρεί ότι η τάση για αυξημένη κατανάλωση τροφών με πολλά λιπαρά, εύγευστων και εύληπτων, είναι πιο έντονη στις γυναίκες απ' ό,τι στους άνδρες, γράφουν οι ερευνητές.
Τα νέα αποτελέσματα δίνουν μια πρώτη, ιδιαίτερη «γεύση» σχετικά με τη σύνδεση διατροφής και άγχους, ωστόσο, όπως επισημαίνει η κυρία Γιαννακούλια, υπόκεινται σε περιορισμούς: «Σε αυτή τη μελέτη αποτυπώσαμε τις διατροφικές συνήθειες και το άγχος σε μια δεδομένη χρονική στιγμή και διερευνήσαμε τη συσχέτισή τους χωρίς, ωστόσο, να διευκρινίζουμε τη σχέση αιτίου και αιτιατού. Δεν μπορούμε δηλαδή να πούμε με βεβαιότητα αν οι συμμετέχοντες ακολουθούσαν τις συγκεκριμένες διατροφικές επιλογές επειδή είχαν άγχος με στόχο να το καταπολεμήσουν ή αν, αντιθέτως, οι διατροφικές επιλογές τους τούς οδηγούσαν σε υψηλότερα επίπεδα άγχους». Με λίγα λόγια, οι έλληνες επιστήμονες αποτυπώνουν τη σύνδεση μεταξύ άγχους και διατροφής χωρίς όμως να καταφέρνουν να δώσουν απάντηση στο προαιώνιο ερώτημα σχετικά με το «αβγό και την κότα». Και σε αυτό το πλαίσιο, σύμφωνα με την ερευνήτρια, εντάσσονται τα γλυκά: «Τα γλυκά θεωρείται γενικώς ότι καταναλώνονται σε μεγάλες ποσότητες καθώς τα "ζητεί" ο οργανισμός για να κατευνάσει το άγχος. Λέμε ότι τα γλυκά λειτουργούν ως φαγητό της... παρηγοριάς. Και αυτή την ανάγκη την εξηγεί και ένας φυσιολογικός, εκτός από τον ψυχολογικό, μηχανισμός του οργανισμού αφού πράγματι μέσω της κατανάλωσης τροφίμων όπως η σοκολάτα αυξάνεται η έκκριση των κατάλληλων αντιστρεσογόνων ορμονών. Από την άλλη πλευρά, η συνεχής κατανάλωση γλυκών μπορεί ανεβάζει τον δείκτη στη ζυγαριά, συντελώντας έτσι και στην αύξηση του στρες».
Από τη μελέτη προκύπτει για άλλη μία φορά ότι απαιτείται η ισορροπία στη διατροφή μας μέσω της με μέτρο κατανάλωσης όλων των κατηγοριών τροφίμων - ακόμη και των «αμαρτωλών» γλυκών -, προκειμένου το άτομο να μην υποπέσει αργότερα σε μεγαλύτερες «γλυκές αμαρτίες» που θα στοιχίσουν στο σώμα του οργανικά, αλλά και ψυχολογικά. «Ανακαλύψαμε ότι "καταφύγιο" στα γλυκά δεν αναζητούν όλα τα άτομα αλλά κυρίως εκείνα τα οποία στην υπόλοιπη ζωή τους αυτοπεριορίζονται στη διατροφή. Ετσι, όταν έλθει μια δύσκολη εποχή με κυρίαρχο το στρες, ξεσπούν επάνω στα τρόφιμα τα οποία έχουν στερήσει στον εαυτό τους επί μακρόν, όπως για παράδειγμα τα γλυκά» σημειώνει η κυρία Γιαννακούλια.
Ευκολία και «παρηγοριά»
Γενικώς, όπως είδαν οι ερευνητές, το πολύ άγχος συνδέεται με τροφές εύληπτες τις οποίες είναι εύκολο να βρει κάποιος χωρίς να χρειαστεί να κοπιάσει για να τις προετοιμάσει και να τις μαγειρέψει. Η συνταγή «κόκκινο κρέας, πατάτες, αναψυκτικό» μπορεί άλλωστε να φθάσει χωρίς ταλαιπωρία στο τραπέζι του καθενός από το κοντινότερό του ταχυφαγείο. Το άγχος, ως φαίνεται, απομακρύνει τους περισσότερους από την κουζίνα όπου υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες να μαγειρευτεί ένα υγιεινό πιάτο και τους σπρώχνει προς λιγότερο υγιεινές λύσεις οι οποίες εν ριπή οφθαλμού παραδίδονται κατ' οίκον. «Τα γλυκά και άλλα τρόφιμα πλούσια σε λίπος είναι εύκολα προσβάσιμα» λέει η ελληνίδα ερευνήτρια.
Στα συμπεράσματα της μελέτης τους οι επιστήμονες υπογραμμίζουν: «Τα ευρήματά μας ενισχύουν την υπόθεση ότι τα υψηλά επίπεδα άγχους φαίνεται να συνδέονται με την αυξημένη κατανάλωση τροφών με πολλά λιπαρά, καθώς τα τρόφιμα αυτά δρουν "παρηγορητικά''. Τροφές με πολλά λιπαρά και υδατάνθρακες, όπως τα γλυκά, καταναλώνονται σε μια προσπάθεια να μειωθεί η δραστηριότητα του δικτύου χρόνιου στρες και της απόκρισης σε αυτό. Εχει αναφερθεί ότι παρατεταμένες περίοδοι αυξημένης κατανάλωσης λιπαρών λειτουργούν ως υπόβαθρο του χρόνιου στρες, αυξάνοντας τα επίπεδα κορτικοστερόνης (σ.σ.: ορμόνη του φλοιού των επινεφριδίων που ανήκει στην ομάδα των κετοστεροειδών και παρουσιάζει ανάλογη δράση με την κορτιζόνη). Επιπλέον, έχει επίσης φανεί ότι μια διατροφή πλούσια σε λιπαρά μειώνει την απόκριση στο άγχος σε ποντίκια και ότι βελτιώνει ορισμένες από τις μακροπρόθεσμες επιδράσεις του στρες σε φυσιολογικές και ρυθμιστικές διαδικασίες του οργανισμού.
Ως τρόφιμα της... παρηγοριάς έχουν επίσης αναφερθεί επανειλημμένως και οι υδατάνθρακες, κάτι που παραδέχεται και η κυρία Γιαννακούλια, σημειώνοντας ότι υπάρχει αρκετός όγκος βιβλιογραφίας σχετικά με το ζήτημα. Μήπως, όμως, πρόκειται για άλλον έναν σύγχρονο μύθο; «Οπως όλα δείχνουν, τα άτομα με πολύ άγχος επιλέγουν υδατάνθρακες οι οποίοι όμως συνδυάζονται με λιπαρά. Δεν φαίνεται να επιλέγουν, για παράδειγμα, σκέτο μέλι ή ζάχαρη, που είναι υδατάνθρακες, αλλά σοκολάτα ή άλλου τύπου γλυκά που συνδυάζουν τη ζάχαρη και το λίπος. Τα λιπαρά είναι δημοφιλή, καθώς κάνουν νόστιμο ένα τρόφιμο και επίσης τέτοιου είδους τρόφιμα μπορεί κανείς να τα βρει ακόμη και σε ένα περίπτερο - έχει δηλαδή τη δυνατότητα να τα γευτεί γρήγορα το άτομο, χωρίς να κοπιάσει».
Η κότα και τ' αβγό
Οπως σημειώνεται στη μελέτη, τα νέα ευρήματα έρχονται σε πλήρη συμφωνία με εκείνα προηγούμενων μελετών οι οποίες διερευνούσαν - αποσπασματικά όμως - τη σχέση μεταξύ άγχους και διατροφής. Και οι προϋπάρχουσες μελέτες είχαν δείξει ότι σε άτομα με υψηλά επίπεδα στρες παρατηρείται αύξηση της κατανάλωσης αλκοόλ, καθώς και λιπαρών τροφών, περιλαμβανομένων αυτών που περιέχουν κορεσμένα λιπαρά. Οι συγγραφείς των προηγούμενων μελετών είχαν επίσης εντοπίσει αύξηση της κατανάλωσης γλυκών με πολλές θερμίδες, αλλά και αλμυρών σνακ και μείωση της κατανάλωσης φρούτων, λαχανικών και ψαριού στα άτομα με πολύ άγχος.
Τα αποτελέσματα αυτά κρίνονται άκρως σημαντικά από την άποψη της δημόσιας υγείας, δεδομένης της ολοένα αυξανόμενης συχνότητας εμφάνισης του στρες και άλλων ψυχικών διαταραχών. «Οταν κάνουμε αξιολόγηση των διατροφικών συνηθειών των ανθρώπων οφείλουμε μέσα στις σύγχρονες κοινωνίες, όπου το άγχος είναι σημαντικός παράγοντας και μάλιστα παράγοντας κινδύνου για σοβαρές ασθένειες όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα, αλλά και η παχυσαρκία, να διερευνούμε την πιθανή επίδρασή του. Ετσι, όταν φθάνουμε πλέον στο επίπεδο της παρέμβασης στις διατροφικές συνήθειες ενός ατόμου θα μπορούμε και με βάση τα επίπεδα άγχους του να προχωρούμε σε εξατομικευμένες παρεμβάσεις οι οποίες αναμένεται να είναι και πιο αποτελεσματικές» καταλήγει η κυρία Γιαννακούλια.
Μπορεί τα ευρήματα της νέας μελέτης να αποτελούν μέχρι στιγμής παρατήρηση και να μη δίνουν την απάντηση στο ερώτημα του «αβγού και της κότας» (να μην αποδεικνύουν, δηλαδή, αιτιώδη σχέση μεταξύ άγχους και διατροφής), ωστόσο κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι οι ολοένα πιο ανθυγιεινές διατροφικές επιλογές έχουν γίνει μέρος της καθημερινότητας των περισσοτέρων, καθώς και ότι το άγχος διαφεντεύει τη ζωή ενός τουλάχιστον σεβαστού ποσοστού του πληθυσμού. Θυμάστε εκείνη την επαγωγή που λέγαμε;
Συνηθίζουμε να λέμε ότι είμαστε ό,τι τρώμε. Αδιαμφισβήτητα, επίσης, είμαστε ό,τι νιώθουμε. Και μόνο με μια απλή επαγωγή κατανοεί κάποιος εύκολα ότι η διατροφή μας δεν θα μπορούσε παρά να συνδέεται με την ψυχολογική κατάστασή μας. Δεδομένου ότι στις σημερινές σε μεγάλο βαθμό απάνθρωπες και... ακοινώνητες κοινωνίες μας ο «βασιλιάς» του τρόπου ζωής μας δεν είναι άλλος από το άγχος, δεν είναι καθόλου παράδοξο το στρες, αν όχι να ορίζει, τουλάχιστον να συντελεί και στο περιεχόμενο του... πιάτου μας. Αυτή τη σχέση διερεύνησαν έλληνες μελετητές, σκιαγραφώντας για πρώτη φορά στη χώρα μας το διατροφικό «προφίλ» ανδρών και γυναικών ανάλογα με τα σκορ τους στην κλίμακα του στρες. Όπως προέκυψε, όταν το άγχος φθάνει στο «κόκκινο» τότε εξαφανίζονται τα... πράσινα μενού από το τραπέζι και δίνουν τη θέση τους σε διατροφικές επιλογές πολύ λιγότερο υγιεινές, όπως αυτές που περιλαμβάνουν κόκκινο κρέας, πατάτες και αναψυκτικά. Σύντροφοι του άγχους φάνηκε επίσης ότι είναι τα γλυκά, το αλκοόλ και ο καφές, ενώ όταν το στρες δεν «συγκατοικούσε» με ένα άτομο τότε στο πιάτο του... κατοικούσαν συχνά ψάρια, όσπρια, αλλά και γαλακτοκομικά με χαμηλά λιπαρά. Είναι φανερό, μέσα από τα στοιχεία της αποκαλυπτικής αυτής μελέτης, ότι το «μενού του άγχους» δεν ευχαριστεί σε καμία περίπτωση τον δείκτη της ζυγαριάς μας. Και το γεγονός αυτό με τη σειρά του πιθανότατα οδηγεί σε ακόμη μεγαλύτερο στρες στη ζωή μας. Ένας φαύλος κύκλος από τον οποίο δύσκολα ξεφεύγουμε...
Η μελέτη
Τα διατροφικά, «αγχωτικά» και μη, πρότυπα ανδρών και γυναικών καταγράφονται μέσα από τη νέα αυτή μελέτη η οποία αναμένεται να δημοσιευθεί στο επιστημονικό περιοδικό «Appetite» (η προδημοσίευση έγινε τον Απρίλιο του 2008) και η οποία αποτελεί τμήμα της μεγάλης μελέτης σχετικά με τη διατροφή και την υγεία που έχει τον τίτλο «ΑΤΤΙΚΗ» (διενεργήθηκε από την Α? Καρδιολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών με επικεφαλής τους κκ. Χρ. Στεφανάδη και Χρ. Πίτσαβο). Πίσω από την καινούργια ανάλυση σχετικά με τη σύνδεση μεταξύ άγχους και διατροφής βρίσκονται ειδικοί του Τμήματος Επιστήμης Διαιτολογίας και Διατροφής του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου με επικεφαλής τη λέκτορα κυρία Μαρία Γιαννακούλια και τον επίσης λέκτορα κ. Δ. Παναγιωτάκο, σε συνεργασία με τη διαιτολόγο, επιστημονική συνεργάτιδα του Τμήματος, κυρία Ευαγγελία Φάππα. Στη μελέτη συμμετείχαν 453 άνδρες και 400 γυναίκες από διαφορετικές περιοχές της Αττικής που περιλαμβάνονταν στο αρχικό δείγμα της μελέτης «ΑΤΤΙΚΗ».
Οπως σημειώνει στο «Βήμα» η κυρία Γιαννακούλια «στόχος της μελέτης ήταν μέσω της ξεχωριστής αξιολόγησης ανδρών και γυναικών να αποκαλυφθούν τα διατροφικά πρότυπα των δύο φύλων σε σχέση με τα επίπεδα του άγχους τους. Η αξιολόγηση σε ό,τι αφορούσε το άγχος των συμμετεχόντων προέκυψε ύστερα από διεξαγωγή αναλύσεων που βασίζονταν σε συγκεκριμένα, επιστημονικώς δομημένα ερωτηματολόγια». Μάλιστα η συγκεκριμένη μελέτη είναι πρωτοπόρος στο είδος της: και αυτό διότι ως σήμερα παραδοσιακά οι επιστήμονες εξέταζαν την επίδραση συγκεκριμένων θρεπτικών συστατικών σε παραμέτρους της υγείας, μεταξύ των οποίων ήταν και το άγχος. «Αρχικώς διερευνάτο πώς επηρεάζουν τις διαφορετικές παραμέτρους της υγείας συγκεκριμένα θρεπτικά συστατικά όπως οι υδατάνθρακες, τα λιπαρά ή οι βιταμίνες. Στη συνέχεια άρχισαν να διεξάγονται μελέτες σχετικά με το πώς επηρεάζουν την υγεία διαφορετικές ομάδες τροφών, όπως τα φρούτα ή τα λαχανικά. Η συγκεκριμένη μελέτη είναι από τις πρώτες που εξετάζουν τη συνεργιστική δράση όλων των τροφών που καταναλώνει ένα άτομο, των πολλαπλών παραγόντων της διατροφής του στο άγχος» εξηγεί η ερευνήτρια.
Σκορ άγχους και διατροφή
Ετσι, για πρώτη φορά, με βάση αυτή την ανάλυση σκιαγραφήθηκε από τους ερευνητές το διατροφικό «προφίλ» ανδρών και γυναικών στη χώρα μας σε σχέση με το... σκορ που εμφάνιζαν στην κλίμακα του άγχους. Οπως σημειώνεται στη μελέτη, άνδρες και γυναίκες των οποίων το άγχος δεν χτυπούσε «κόκκινο» φάνηκαν να προτιμούν πιο... λάιτ διατροφικές επιλογές, κάτι που δεν συνέβαινε με όσους ζούσαν υπό τον ζυγό του στρες. Στις γυναίκες, μάλιστα, ένα διατροφικό πρότυπο που βασιζόταν στη χορτοφαγία φάνηκε να υιοθετείται μόνο από όσες δεν βίωναν έντονο άγχος, καθώς οι στρεσαρισμένες συμμετέχουσες το... έριχναν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό στα γλυκά, στο κόκκινο κρέας, στις πατάτες και στα αναψυκτικά. «Σύντροφοι» των γυναικών με πολύ άγχος ήταν, όπως επίσης προέκυψε, ο καφές και το αλκοόλ.
Πολλές από τις γυναίκες που είχαν χαμηλά επίπεδα άγχους επέλεγαν αντιθέτως ένα πιο σωστό διατροφικό σχήμα στην καθημερινή ζωή τους: λαχανικά, φρούτα, δημητριακά και ψάρι περιέχονταν πιο συχνά στο πιάτο τους, ενώ το κόκκινο κρέας δεν ήταν μέσα στις πρώτες επιλογές τους.
Στους άνδρες το άγχος φάνηκε να σβήνει από τον «διατροφικό χάρτη» της ζωής τους τα όσπρια, τα δημητριακά, αλλά και τα γαλακτοκομικά προϊόντα με χαμηλά λιπαρά τα οποία προτιμούνταν μόνο από τους λιγότερο αγχωμένους. Είναι, ωστόσο, αξιοσημείωτο ότι τόσο στους άνδρες με λίγο άγχος όσο και σε εκείνους με έντονα συμπτώματα στρες, το αλκοόλ φάνηκε να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του καθημερινού μενού τους. Με μία, όμως ειδοποιό διαφορά: όσοι δεν είχαν «αφέντη» το άγχος στη ζωή τους συνόδευαν με το κρασί τους πιάτα που περιείχαν λαχανικά. Οσοι αντιθέτως ζούσαν υπό καθεστώς στρες είχαν δίπλα στο ποτήρι με το αλκοόλ ένα μπολ με ξηρούς καρπούς, συνήθεια που παραπέμπει περισσότερο σε συχνές εξόδους σε μπαρ και κλαμπ, απ' όπου απουσιάζει η υγιεινή διατροφή, ή ακόμη και στην παραμονή εντός σπιτιού με ποτό και φιστίκια, και όχι καταναλώνοντας ένα σωστό γεύμα.
Γυναίκες και γλυκά
Με τους... κουβάδες πίνουν τον καφέ οι γυναίκες που ζουν υπό τον ζυγό του άγχους. Ετσι οδηγούνται σε έναν φαύλο κύκλο, αφού ο καφές επιτείνει το στρες
--------------------------------------------------------------------------------
Πάντως, όπως δείχνει η μελέτη, μεταξύ ανδρών και γυναικών σημειώσατε 2 (δυστυχώς η νίκη των γυναικών είναι σε αυτό το ζήτημα αρνητική, καθώς συνδέεται με ανθυγιεινότερες διατροφικές επιλογές). Από τα στοιχεία προέκυψε ότι μόνο οι γυναίκες με πολύ άγχος αποδεικνύονταν... ασθενές φύλο απέναντι στη διατροφική ατασθαλία που ονομάζεται «γλυκά» και όχι οι άνδρες, ακόμη και αν παρουσίαζαν έντονο στρες. Το γεγονός αυτό μαρτυρεί ότι η τάση για αυξημένη κατανάλωση τροφών με πολλά λιπαρά, εύγευστων και εύληπτων, είναι πιο έντονη στις γυναίκες απ' ό,τι στους άνδρες, γράφουν οι ερευνητές.
Τα νέα αποτελέσματα δίνουν μια πρώτη, ιδιαίτερη «γεύση» σχετικά με τη σύνδεση διατροφής και άγχους, ωστόσο, όπως επισημαίνει η κυρία Γιαννακούλια, υπόκεινται σε περιορισμούς: «Σε αυτή τη μελέτη αποτυπώσαμε τις διατροφικές συνήθειες και το άγχος σε μια δεδομένη χρονική στιγμή και διερευνήσαμε τη συσχέτισή τους χωρίς, ωστόσο, να διευκρινίζουμε τη σχέση αιτίου και αιτιατού. Δεν μπορούμε δηλαδή να πούμε με βεβαιότητα αν οι συμμετέχοντες ακολουθούσαν τις συγκεκριμένες διατροφικές επιλογές επειδή είχαν άγχος με στόχο να το καταπολεμήσουν ή αν, αντιθέτως, οι διατροφικές επιλογές τους τούς οδηγούσαν σε υψηλότερα επίπεδα άγχους». Με λίγα λόγια, οι έλληνες επιστήμονες αποτυπώνουν τη σύνδεση μεταξύ άγχους και διατροφής χωρίς όμως να καταφέρνουν να δώσουν απάντηση στο προαιώνιο ερώτημα σχετικά με το «αβγό και την κότα». Και σε αυτό το πλαίσιο, σύμφωνα με την ερευνήτρια, εντάσσονται τα γλυκά: «Τα γλυκά θεωρείται γενικώς ότι καταναλώνονται σε μεγάλες ποσότητες καθώς τα "ζητεί" ο οργανισμός για να κατευνάσει το άγχος. Λέμε ότι τα γλυκά λειτουργούν ως φαγητό της... παρηγοριάς. Και αυτή την ανάγκη την εξηγεί και ένας φυσιολογικός, εκτός από τον ψυχολογικό, μηχανισμός του οργανισμού αφού πράγματι μέσω της κατανάλωσης τροφίμων όπως η σοκολάτα αυξάνεται η έκκριση των κατάλληλων αντιστρεσογόνων ορμονών. Από την άλλη πλευρά, η συνεχής κατανάλωση γλυκών μπορεί ανεβάζει τον δείκτη στη ζυγαριά, συντελώντας έτσι και στην αύξηση του στρες».
Από τη μελέτη προκύπτει για άλλη μία φορά ότι απαιτείται η ισορροπία στη διατροφή μας μέσω της με μέτρο κατανάλωσης όλων των κατηγοριών τροφίμων - ακόμη και των «αμαρτωλών» γλυκών -, προκειμένου το άτομο να μην υποπέσει αργότερα σε μεγαλύτερες «γλυκές αμαρτίες» που θα στοιχίσουν στο σώμα του οργανικά, αλλά και ψυχολογικά. «Ανακαλύψαμε ότι "καταφύγιο" στα γλυκά δεν αναζητούν όλα τα άτομα αλλά κυρίως εκείνα τα οποία στην υπόλοιπη ζωή τους αυτοπεριορίζονται στη διατροφή. Ετσι, όταν έλθει μια δύσκολη εποχή με κυρίαρχο το στρες, ξεσπούν επάνω στα τρόφιμα τα οποία έχουν στερήσει στον εαυτό τους επί μακρόν, όπως για παράδειγμα τα γλυκά» σημειώνει η κυρία Γιαννακούλια.
Ευκολία και «παρηγοριά»
Γενικώς, όπως είδαν οι ερευνητές, το πολύ άγχος συνδέεται με τροφές εύληπτες τις οποίες είναι εύκολο να βρει κάποιος χωρίς να χρειαστεί να κοπιάσει για να τις προετοιμάσει και να τις μαγειρέψει. Η συνταγή «κόκκινο κρέας, πατάτες, αναψυκτικό» μπορεί άλλωστε να φθάσει χωρίς ταλαιπωρία στο τραπέζι του καθενός από το κοντινότερό του ταχυφαγείο. Το άγχος, ως φαίνεται, απομακρύνει τους περισσότερους από την κουζίνα όπου υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες να μαγειρευτεί ένα υγιεινό πιάτο και τους σπρώχνει προς λιγότερο υγιεινές λύσεις οι οποίες εν ριπή οφθαλμού παραδίδονται κατ' οίκον. «Τα γλυκά και άλλα τρόφιμα πλούσια σε λίπος είναι εύκολα προσβάσιμα» λέει η ελληνίδα ερευνήτρια.
Στα συμπεράσματα της μελέτης τους οι επιστήμονες υπογραμμίζουν: «Τα ευρήματά μας ενισχύουν την υπόθεση ότι τα υψηλά επίπεδα άγχους φαίνεται να συνδέονται με την αυξημένη κατανάλωση τροφών με πολλά λιπαρά, καθώς τα τρόφιμα αυτά δρουν "παρηγορητικά''. Τροφές με πολλά λιπαρά και υδατάνθρακες, όπως τα γλυκά, καταναλώνονται σε μια προσπάθεια να μειωθεί η δραστηριότητα του δικτύου χρόνιου στρες και της απόκρισης σε αυτό. Εχει αναφερθεί ότι παρατεταμένες περίοδοι αυξημένης κατανάλωσης λιπαρών λειτουργούν ως υπόβαθρο του χρόνιου στρες, αυξάνοντας τα επίπεδα κορτικοστερόνης (σ.σ.: ορμόνη του φλοιού των επινεφριδίων που ανήκει στην ομάδα των κετοστεροειδών και παρουσιάζει ανάλογη δράση με την κορτιζόνη). Επιπλέον, έχει επίσης φανεί ότι μια διατροφή πλούσια σε λιπαρά μειώνει την απόκριση στο άγχος σε ποντίκια και ότι βελτιώνει ορισμένες από τις μακροπρόθεσμες επιδράσεις του στρες σε φυσιολογικές και ρυθμιστικές διαδικασίες του οργανισμού.
Ως τρόφιμα της... παρηγοριάς έχουν επίσης αναφερθεί επανειλημμένως και οι υδατάνθρακες, κάτι που παραδέχεται και η κυρία Γιαννακούλια, σημειώνοντας ότι υπάρχει αρκετός όγκος βιβλιογραφίας σχετικά με το ζήτημα. Μήπως, όμως, πρόκειται για άλλον έναν σύγχρονο μύθο; «Οπως όλα δείχνουν, τα άτομα με πολύ άγχος επιλέγουν υδατάνθρακες οι οποίοι όμως συνδυάζονται με λιπαρά. Δεν φαίνεται να επιλέγουν, για παράδειγμα, σκέτο μέλι ή ζάχαρη, που είναι υδατάνθρακες, αλλά σοκολάτα ή άλλου τύπου γλυκά που συνδυάζουν τη ζάχαρη και το λίπος. Τα λιπαρά είναι δημοφιλή, καθώς κάνουν νόστιμο ένα τρόφιμο και επίσης τέτοιου είδους τρόφιμα μπορεί κανείς να τα βρει ακόμη και σε ένα περίπτερο - έχει δηλαδή τη δυνατότητα να τα γευτεί γρήγορα το άτομο, χωρίς να κοπιάσει».
Η κότα και τ' αβγό
Οπως σημειώνεται στη μελέτη, τα νέα ευρήματα έρχονται σε πλήρη συμφωνία με εκείνα προηγούμενων μελετών οι οποίες διερευνούσαν - αποσπασματικά όμως - τη σχέση μεταξύ άγχους και διατροφής. Και οι προϋπάρχουσες μελέτες είχαν δείξει ότι σε άτομα με υψηλά επίπεδα στρες παρατηρείται αύξηση της κατανάλωσης αλκοόλ, καθώς και λιπαρών τροφών, περιλαμβανομένων αυτών που περιέχουν κορεσμένα λιπαρά. Οι συγγραφείς των προηγούμενων μελετών είχαν επίσης εντοπίσει αύξηση της κατανάλωσης γλυκών με πολλές θερμίδες, αλλά και αλμυρών σνακ και μείωση της κατανάλωσης φρούτων, λαχανικών και ψαριού στα άτομα με πολύ άγχος.
Τα αποτελέσματα αυτά κρίνονται άκρως σημαντικά από την άποψη της δημόσιας υγείας, δεδομένης της ολοένα αυξανόμενης συχνότητας εμφάνισης του στρες και άλλων ψυχικών διαταραχών. «Οταν κάνουμε αξιολόγηση των διατροφικών συνηθειών των ανθρώπων οφείλουμε μέσα στις σύγχρονες κοινωνίες, όπου το άγχος είναι σημαντικός παράγοντας και μάλιστα παράγοντας κινδύνου για σοβαρές ασθένειες όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα, αλλά και η παχυσαρκία, να διερευνούμε την πιθανή επίδρασή του. Ετσι, όταν φθάνουμε πλέον στο επίπεδο της παρέμβασης στις διατροφικές συνήθειες ενός ατόμου θα μπορούμε και με βάση τα επίπεδα άγχους του να προχωρούμε σε εξατομικευμένες παρεμβάσεις οι οποίες αναμένεται να είναι και πιο αποτελεσματικές» καταλήγει η κυρία Γιαννακούλια.
Μπορεί τα ευρήματα της νέας μελέτης να αποτελούν μέχρι στιγμής παρατήρηση και να μη δίνουν την απάντηση στο ερώτημα του «αβγού και της κότας» (να μην αποδεικνύουν, δηλαδή, αιτιώδη σχέση μεταξύ άγχους και διατροφής), ωστόσο κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι οι ολοένα πιο ανθυγιεινές διατροφικές επιλογές έχουν γίνει μέρος της καθημερινότητας των περισσοτέρων, καθώς και ότι το άγχος διαφεντεύει τη ζωή ενός τουλάχιστον σεβαστού ποσοστού του πληθυσμού. Θυμάστε εκείνη την επαγωγή που λέγαμε;
