Ένα πρωτοποριακό πείραμα έφερε ξανά στη ζωή το αρχαιότερο φυτό που έχει ποτέ αναγεννηθεί και ανοίγει το δρόμο για την αναβίωση...
και άλλων αρχαίων φυτικών ειδών.
Εδώ και 32.000 χρόνια, ένας προϊστορικός σκίουρος της εποχής των παγετώνων είχε κρύψει βαθιά στο μόνιμα παγωμένο έδαφος της Σιβηρίας σπόρους φυτών για να τους φάει εν καιρώ. Τώρα, Ρώσοι επιστήμονες, που ανακάλυψαν την υπόγεια κρυψώνα του «θησαυρού», κατάφεραν να αναστήσουν ένα ολόκληρο φυτό, που αναπτύχθηκε και έβγαλε άνθη. Τα προηγούμενα ρεκόρ αναβίωσης φυτού αφορούσαν ένα φοίνικα ηλικίας 2.000 ετών στο Ισραήλ κι έναν λωτό ηλικίας 1.200 ετών.
Οι ερευνητές, με επικεφαλής τη Σβετλάνα Γιασίνα του Ινστιτούτου Βιοφυσικής του Κυττάρου της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών, που δημοσίευσαν τη σχετική μελέτη στο περιοδικό (PNAS) της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ, απέδειξαν ότι το παγωμένο υπέδαφος λειτουργεί ως φυσικό «αποθετήριο» για τις αρχαίες μορφές ζωής επί δεκάδες χιλιάδες χρόνια. Όπως επισημαίνουν, οι σχετικές έρευνες πρέπει να συνεχιστούν για να φέρουν στο φως -και πιθανώς πίσω στη ζωή- και άλλα από καιρό εξαφανισμένα φυτά, ζώα και οργανισμούς.
Το προϊστορικό φυτό, η αρκτική στενόφυλλη σιληνή (Silene stenophylla) που οι Ρώσοι ξαναζωντάνεψαν, μοιάζει πολύ με το σύγχρονο απόγονό του που φυτρώνει στην ίδια τούντρα της βορειανατολικής Σιβηρίας, μια ένδειξη για το πόσο καλά προσαρμοσμένο είναι στο δύσκολο περιβάλλον του από εξελικτική σκοπιά. Το σύγχρονο φυτό έχει απλώς μεγαλύτερους σπόρους και λιγότερα μπουμπούκια, ενώ οι ρίζες του αναπτύσσονται πιο γρήγορα.
Οι Ρώσοι ερευνητές βρήκαν σε βάθος 20 έως 40 μέτρων από τη σημερινή επιφάνεια του εδάφους, δεκάδες τεράστια απολιθωμένα λαγούμια μεγέθους, το καθένα όσο ένα ποδοσφαιρικό γήπεδο και ηλικίας 30.000 έως 32.000 ετών, που είχαν δημιουργήσει αρχαίοι σκίουροι στις όχθες του σιβηρικού ποταμού Κολίμα. Ορισμένα λαγούμια είχαν γεμίσει τελείως με πάγο και ήταν αδιαπέραστα από το νερό, δημιουργώντας έτσι θαλάμους τέλειας φυσικής κατάψυξης και τις ιδανικές συνθήκες «κρυο-τράπεζας», σε σταθερή θερμοκρασία μείον επτά βαθμών Κελσίου, για τη διατήρηση των σπόρων που είχαν αποθηκεύσει τα ζώα.
Στα ίδια γεωλογικά στρώματα με τα λαγούμια, αφθονούν τα απολιθώματα οστών μεγάλων θηλαστικών, όπως μαμούθ, μαλλιαρών ρινόκερων, βισώνων, αλόγων και ελαφιών. Οι Ρώσοι ερευνητές αναζητούν πλέον κατεψυγμένα δείγματα ζωικού ιστού από σκίουρους, μαμούθ και άλλα ζώα, με την ελπίδα κάποια στιγμή να τα ξαναζωντανέψουν και αυτά. Στην ίδια περιοχή ψάχνουν ήδη και Ιάπωνες ερευνητές για τον ίδιο λόγο, σε μια ιδιότυπη κούρσα για το ποιος θα καταφέρει να βρει πρώτος και να αναστήσει κατεψυγμένο ιστό ζώων.
Παρόμοια παγωμένα λαγούμια έχουν βρεθεί στην Αλάσκα και τον Καναδά. Μερικοί επιστήμονες δεν αποκλείουν μάλιστα ότι, καθώς οι πάγοι λιώνουν λόγω της κλιματικής αλλαγής, ορισμένοι κατεψυγμένοι σπόροι θα φυτρώσουν και μερικά αρχαία φυτά θα ξαναζωντανέψουν μόνα τους! Οι Ρώσοι επιστήμονες πέτυχαν να «αναστήσουν» το αρχαίο σιβηρικό φυτό ενισχύοντας τον κατεψυγμένο ιστό του με αναπτυξιακές ορμόνες, ενεργοποιώντας έτσι την κυτταρική διαίρεσή του, τον πολλαπλασιασμό του και τελικά την πλήρη ανάπτυξη ενός νέου βιώσιμου φυτού (στην πραγματικότητα αναγέννησαν 36 τέτοια αρχαία φυτά).
Πάντως οι βιολόγοι είναι παραδοσιακά επιφυλακτικοί για τέτοιους εντυπωσιακούς ισχυρισμούς αναβίωσης αρχαίων φυτών μέχρι να υπάρξει ανεξάρτητη διασταύρωση. Στο παρελθόν, για παράδειγμα, ιστορίες για αναγέννηση σιταριού από σπόρους που είχαν βρεθεί σε τάφους φαραώ, θεωρήθηκαν αναξιόπιστες. Όμως οι ρωσικοί σπόροι έχουν ελεγχθεί για την αρχαιότητά τους (31.800 έτη) με την μέθοδο του ραδιενεργού άνθρακα και αυτό ενισχύει την «υπόληψή» τους. Παρόλα αυτά, αρκετοί δυτικοί επιστήμονες δηλώνουν έκπληκτοι και, προς το παρόν, μάλλον δύσπιστοι.
