1. Τι είναι η περιφερική αποφρακτική αρτηριοπάθεια (ΠΑΑ);
Οι αρτηρίες φυσιολογικά είναι λείες εσωτερικά, όμως με την πάροδο του χρόνου το εσωτερικό τους τοίχωμα μπορεί να γίνει ανώμαλο και παχύ από εναποθέσεις υλικών όπως χοληστερόλη, ασβέστιο και κατεστραμμένα κύτταρα. Οι εναποθέσεις αυτές αποτελούν τη λεγόμενη αθηρωματική πλάκα, που είναι κάτι παρόμοιο με το "πουρί" των σωλήνων νερού. Η συσσώρευση μεγαλύτερης ποσότητας υλικού γίνεται σε βάρος του αυλού των αρτηριών, το τοίχωμα των οποίων σκληραίνει. Αυτό ονομάζεται αθηροσκλήρυνση. Η αθηροσκλήρυνση μπορεί να στενέψει μια αρτηρία (στένωση) ή να την κλείσει εντελώς (απόφραξη). Η αθηροσκλήρυνση έχει την τάση να εμφανίζεται στις θέσεις όπου οι αρτηρίες διακλαδίζονται.
Οι αρτηρίες φέρνουν οξυγονωμένο αίμα και θρεπτικές ουσίες από την καρδιά προς το υπόλοιπο σώμα. Όταν συσσωρευτεί αρκετή πλάκα, σε βαθμό τέτοιο που να μειωθεί η ροή του αίματος και του οξυγόνου προς τα κάτω μέλη, δηλαδή η πάθηση η οποία προκαλεί στένωση ή απόφραξη των αρτηριών που τροφοδοτούν με αίμα τα κάτω μέλη, ονομάζεται περιφερική αποφρακτική αρτηριοπάθεια (ΠΑΑ). Οι αρτηρίες που μπορεί να προσβληθούν στην ΠΑΑ είναι η κοιλιακή αορτή, οι λαγόνιες, οι μηριαίες, η ιγνυακή και οι κνημιαίες αρτηρίες.
2. Ποια είναι τα συμπτώματα;
Η ΠΑΑ μπορεί να μην προκαλεί συμπτώματα στα αρχικά στάδια.
Το συχνότερο σύμπτωμα είναι η διαλείπουσα χωλότητα, δηλαδή πόνος στα κάτω μέλη (γάμπες, μηροί, γλουτοί ή πέλματα) που συμβαίνει μόνο όταν περπατάτε, ενώ εξαφανίζεται μέσα σε λίγα λεπτά αφού σταματήσετε και ξεκουραστείτε. Μπορεί να μην αισθάνεστε ακριβώς πόνο, αλλά σφίξιμο, βάρος ή αδυναμία στο μέλος. Η διαλείπουσα χωλότητα παρουσιάζεται γρηγορότερα όταν βαδίζετε σε ανηφόρα, οπότε οι απαιτήσεις των μυών σε αίμα γίνονται μεγαλύτερες. Με τον καιρό μπορεί να αρχίσετε να την αισθάνεστε σε μικρότερες αποστάσεις. Μόνο οι μισοί άνθρωποι με ΠΑΑ έχουν αρκετά μειωμένη ροή αίματος στα κάτω μέλη ώστε να υποφέρουν από διαλείπουσα χωλότητα.
Κρίσιμη ισχαιμία είναι η κατάσταση που οφείλεται σε προχωρημένη ΠΑΑ, οπότε η ροή αίματος στα κάτω μέλη είναι τόσο μειωμένη που δεν επαρκεί ούτε στη διάρκεια της ανάπαυσής τους. Στην κατάσταση αυτή εκτός από πόνο στο περπάτημα μπορεί να έχετε σοβαρό πόνο στην άκρη του ποδιού και τα δάκτυλα ακόμη και σε ακινησία, ιδιαίτερα τη νύχτα αν τα πόδια σας είναι ανασηκωμένα, ή - ακόμη χειρότερα - μπορεί να έχετε πληγές στην κνήμη, το πόδι ή τα δάκτυλα (έλκη κάτω μελών) που δεν επουλώνονται. Η κρίσιμη ισχαιμία απειλεί τη βιωσιμότητα του μέλους. Αν η κυκλοφορία δε βελτιωθεί, μπορεί οι πληγές να εξελιχθούν σε νέκρωση των ιστών (που ονομάζεται γάγγραινα).
3. Σε τι θα μου χρησιμεύσει το να γνωρίζω ότι έχω περιφερική αποφρακτική αρτηριοπάθεια αν δεν έχω ενοχλήματα;
Μπορεί να αισθάνεστε καλά και όμως να έχετε αποφρακτική αρτηριοπάθεια στα κάτω μέλη ή παρόμοια αποφρακτική πάθηση στις αρτηρίες που τροφοδοτούν με αίμα ζωτικά όργανα, όπως την καρδιά ή τον εγκέφαλο. Είναι σημαντικό να θεραπεύσετε αυτή την πάθηση εγκαίρως, επειδή μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο όχι μόνο να χάσετε το πόδι σας, αλλά και να πάθετε έμφραγμα μυοκαρδίου ή εγκεφαλικό επεισόδιο. Αντιμετωπίζετε τον ίδιο κίνδυνο εμφράγματος ή εγκεφαλικού όπως ένας ασθενής που έχει ήδη υποστεί ένα έμφραγμα.
4. Τι προκαλεί την περιφερική αποφρακτική αρτηριοπάθεια;
Η ΠΑΑ προκαλείται από την αθηροσκλήρυνση των αρτηριών των κάτω μελών.
Προσβάλλει άτομα μεγαλύτερης ηλικίας (συνήθως πάνω από 60 ετών) και είναι συχνότερη στους άνδρες παρά στις γυναίκες. Ένα στα τρία άτομα πάνω από 70 ετών έχει ΠΑΑ. Επίσης είναι πολύ συχνότερη σε καπνιστές, διαβητικούς, υπερτασικούς, ασθενείς με αυξημένη χοληστερόλη και παχύσαρκους. Αυτές οι καταστάσεις, που προδιαθέτουν για αθηροσκλήρυνση, ονομάζονται παράγοντες (αθηρωματικού) κινδύνου. Ο συνδυασμός διαφόρων παραγόντων κινδύνου αυξάνει σε μεγάλο βαθμό τον κίνδυνο ΠΑΑ.
5. Τι εξετάσεις πρέπει να κάνω;
Αρχικά ο ιατρός θα σας ρωτήσει για τη γενική κατάσταση της υγείας σας, τα συμπτώματά σας και το ατομικό σας αναμνηστικό (δηλαδή, τι άλλες παθήσεις και παράγοντες κινδύνου έχετε). Μετά θα σας εξετάσει, ειδικά στην κοιλιά και τα κάτω μέλη εκτιμώντας τη δύναμη των σφυγμών στις αρτηρίες σας σε ορισμένες θέσεις.
Κατόπιν, αν ο ιατρός υποπτεύεται ΠΑΑ, μπορεί να προχωρήσει σε κάποιες από τις παρακάτω απλές εξετάσεις:
Για ακριβέστερη εκτίμηση της έκτασης της πάθησης και του βαθμού της στένωσης ή της απόφραξης των αρτηριών - ειδικά όταν σχεδιάζεται να ακολουθήσει θεραπευτική επέμβαση - ο ιατρός μπορεί να ζητήσει:
6. Μπορεί να ανοίξει μόνη της η στενεμένη περιοχή της αρτηρίας;
Δυστυχώς όχι, αλλά η κατάσταση είναι δυνατό να βελτιωθεί, επειδή (i) οι κλάδοι των αρτηριών (η "παράπλευρη κυκλοφορία") μπορεί να μεγαλώσουν ώστε να μεταφέρουν μεγαλύτερη ποσότητα αίματος στο μέλος και (ii) οι μυς του μέλους μπορεί να προσαρμοστούν στη μειωμένη ροή αίματος και να την ανέχονται καλύτερα.
7. Χρειάζομαι θεραπεία επειδή έχω αρτηριοπάθεια των κάτω μελών;
Αν τα συμπτώματα είναι ήπια δεν χρειάζεστε επέμβαση. Όμως επειδή η αρτηριοπάθεια είναι προειδοποιητικό σήμα για καρδιακά ή εγκεφαλικά επεισόδια, πρέπει να ελέγξετε τους παράγοντες κινδύνου, όπως κάπνισμα, σακχαρώδη διαβήτη, υπέρταση, δυσλιπιδαιμία κλπ
Η διαλείπουσα χωλότητα συνήθως μένει σταθερή για μεγάλα διαστήματα στους περισσότερους ασθενείς. Αν όμως περιορίζει πολύ το βάδισμά σας και αυτό έχει επιπτώσεις στον τρόπο ζωής σας, ο αγγειοχειρουργός θα συζητήσει τις θεραπευτικές δυνατότητες μαζί σας.
Στην κρίσιμη ισχαιμία, απαιτείται επέμβαση για να βελτιωθεί η κυκλοφορία, αλλιώς οι μικρές επιφανειακές πληγές μπορεί να εξελιχθούν σε γάγγραινα και να χαθεί το μέλος.
8. Πώς θεραπεύεται η αρτηριοπάθεια των κάτω μελών;
Υπάρχουν τρεις γραμμές θεραπείας: συντηρητική αγωγή, εγχείρηση και ενδαγγειακή επέμβαση (αγγειοπλαστική με ή χωρίς τοποθέτηση stent).
β) Φαρμακευτική αγωγή. Σε όλους τους ασθενείς θα συστηθεί να παίρνουν ένα αντιαιμοπεταλιακό φάρμακο (Ασπιρίνη ή παρόμοιο) και υπολιπιδαιμική αγωγή (στατίνες, φιμπράτες)
γ) Ασκήσεις βαδίσματος. Το τακτικό βάδισμα, για παράδειγμα τουλάχιστον 30 λεπτά 3 φορές την εβδομάδα μπορεί να βελτιώσει τα συμπτώματά σας σε μερικούς μήνες.
Σε ακραίες περιπτώσεις, ειδικά αν υπάρχει γάγγραινα, ο αγγειοχειρουργός μπορεί να συστήσει να γίνει ακρωτηριασμός του μέλους. Αυτό συμβαίνει όταν η κυκλοφορία στο μέλος είναι πολύ μειωμένη και δεν μπορεί να βελτιωθεί.
9. Έχει επιτυχία η θεραπεία;
Η συντηρητική αγωγή με ένα πρόγραμμα βαδίσματος βοηθά πολύ και είναι ασφαλής. Επειδή η χειρουργική και η ενδαγγειακή θεραπεία δεν είναι πάντοτε επιτυχημένες, δικαιολογούνται μόνο στις πιο σοβαρές περιπτώσεις, όταν δηλαδή η διαλείπουσα χωλότητα είναι πραγματικά περιοριστική ή όταν υπάρχει κρίσιμη ισχαιμία.
10. Ποιος είναι ο κίνδυνος να χάσω το μέλος μου;
Ελάχιστοι ασθενείς με διαλείπουσα χωλότητα θα βρεθούν σε κίνδυνο να χάσουν το μέλος τους, εφόσον βέβαια βοηθήσουν σωστά τον εαυτό τους. Οι απλές οδηγίες που σας δίνουμε είναι πολύ αποτελεσματικές.
11. Μπορώ να βοηθήσω τον εαυτό μου;
Οι αρτηρίες φυσιολογικά είναι λείες εσωτερικά, όμως με την πάροδο του χρόνου το εσωτερικό τους τοίχωμα μπορεί να γίνει ανώμαλο και παχύ από εναποθέσεις υλικών όπως χοληστερόλη, ασβέστιο και κατεστραμμένα κύτταρα. Οι εναποθέσεις αυτές αποτελούν τη λεγόμενη αθηρωματική πλάκα, που είναι κάτι παρόμοιο με το "πουρί" των σωλήνων νερού. Η συσσώρευση μεγαλύτερης ποσότητας υλικού γίνεται σε βάρος του αυλού των αρτηριών, το τοίχωμα των οποίων σκληραίνει. Αυτό ονομάζεται αθηροσκλήρυνση. Η αθηροσκλήρυνση μπορεί να στενέψει μια αρτηρία (στένωση) ή να την κλείσει εντελώς (απόφραξη). Η αθηροσκλήρυνση έχει την τάση να εμφανίζεται στις θέσεις όπου οι αρτηρίες διακλαδίζονται.
Οι αρτηρίες φέρνουν οξυγονωμένο αίμα και θρεπτικές ουσίες από την καρδιά προς το υπόλοιπο σώμα. Όταν συσσωρευτεί αρκετή πλάκα, σε βαθμό τέτοιο που να μειωθεί η ροή του αίματος και του οξυγόνου προς τα κάτω μέλη, δηλαδή η πάθηση η οποία προκαλεί στένωση ή απόφραξη των αρτηριών που τροφοδοτούν με αίμα τα κάτω μέλη, ονομάζεται περιφερική αποφρακτική αρτηριοπάθεια (ΠΑΑ). Οι αρτηρίες που μπορεί να προσβληθούν στην ΠΑΑ είναι η κοιλιακή αορτή, οι λαγόνιες, οι μηριαίες, η ιγνυακή και οι κνημιαίες αρτηρίες.
2. Ποια είναι τα συμπτώματα;
Η ΠΑΑ μπορεί να μην προκαλεί συμπτώματα στα αρχικά στάδια.
Το συχνότερο σύμπτωμα είναι η διαλείπουσα χωλότητα, δηλαδή πόνος στα κάτω μέλη (γάμπες, μηροί, γλουτοί ή πέλματα) που συμβαίνει μόνο όταν περπατάτε, ενώ εξαφανίζεται μέσα σε λίγα λεπτά αφού σταματήσετε και ξεκουραστείτε. Μπορεί να μην αισθάνεστε ακριβώς πόνο, αλλά σφίξιμο, βάρος ή αδυναμία στο μέλος. Η διαλείπουσα χωλότητα παρουσιάζεται γρηγορότερα όταν βαδίζετε σε ανηφόρα, οπότε οι απαιτήσεις των μυών σε αίμα γίνονται μεγαλύτερες. Με τον καιρό μπορεί να αρχίσετε να την αισθάνεστε σε μικρότερες αποστάσεις. Μόνο οι μισοί άνθρωποι με ΠΑΑ έχουν αρκετά μειωμένη ροή αίματος στα κάτω μέλη ώστε να υποφέρουν από διαλείπουσα χωλότητα.
Κρίσιμη ισχαιμία είναι η κατάσταση που οφείλεται σε προχωρημένη ΠΑΑ, οπότε η ροή αίματος στα κάτω μέλη είναι τόσο μειωμένη που δεν επαρκεί ούτε στη διάρκεια της ανάπαυσής τους. Στην κατάσταση αυτή εκτός από πόνο στο περπάτημα μπορεί να έχετε σοβαρό πόνο στην άκρη του ποδιού και τα δάκτυλα ακόμη και σε ακινησία, ιδιαίτερα τη νύχτα αν τα πόδια σας είναι ανασηκωμένα, ή - ακόμη χειρότερα - μπορεί να έχετε πληγές στην κνήμη, το πόδι ή τα δάκτυλα (έλκη κάτω μελών) που δεν επουλώνονται. Η κρίσιμη ισχαιμία απειλεί τη βιωσιμότητα του μέλους. Αν η κυκλοφορία δε βελτιωθεί, μπορεί οι πληγές να εξελιχθούν σε νέκρωση των ιστών (που ονομάζεται γάγγραινα).
3. Σε τι θα μου χρησιμεύσει το να γνωρίζω ότι έχω περιφερική αποφρακτική αρτηριοπάθεια αν δεν έχω ενοχλήματα;
Μπορεί να αισθάνεστε καλά και όμως να έχετε αποφρακτική αρτηριοπάθεια στα κάτω μέλη ή παρόμοια αποφρακτική πάθηση στις αρτηρίες που τροφοδοτούν με αίμα ζωτικά όργανα, όπως την καρδιά ή τον εγκέφαλο. Είναι σημαντικό να θεραπεύσετε αυτή την πάθηση εγκαίρως, επειδή μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο όχι μόνο να χάσετε το πόδι σας, αλλά και να πάθετε έμφραγμα μυοκαρδίου ή εγκεφαλικό επεισόδιο. Αντιμετωπίζετε τον ίδιο κίνδυνο εμφράγματος ή εγκεφαλικού όπως ένας ασθενής που έχει ήδη υποστεί ένα έμφραγμα.
4. Τι προκαλεί την περιφερική αποφρακτική αρτηριοπάθεια;
Η ΠΑΑ προκαλείται από την αθηροσκλήρυνση των αρτηριών των κάτω μελών.
Προσβάλλει άτομα μεγαλύτερης ηλικίας (συνήθως πάνω από 60 ετών) και είναι συχνότερη στους άνδρες παρά στις γυναίκες. Ένα στα τρία άτομα πάνω από 70 ετών έχει ΠΑΑ. Επίσης είναι πολύ συχνότερη σε καπνιστές, διαβητικούς, υπερτασικούς, ασθενείς με αυξημένη χοληστερόλη και παχύσαρκους. Αυτές οι καταστάσεις, που προδιαθέτουν για αθηροσκλήρυνση, ονομάζονται παράγοντες (αθηρωματικού) κινδύνου. Ο συνδυασμός διαφόρων παραγόντων κινδύνου αυξάνει σε μεγάλο βαθμό τον κίνδυνο ΠΑΑ.
5. Τι εξετάσεις πρέπει να κάνω;
Αρχικά ο ιατρός θα σας ρωτήσει για τη γενική κατάσταση της υγείας σας, τα συμπτώματά σας και το ατομικό σας αναμνηστικό (δηλαδή, τι άλλες παθήσεις και παράγοντες κινδύνου έχετε). Μετά θα σας εξετάσει, ειδικά στην κοιλιά και τα κάτω μέλη εκτιμώντας τη δύναμη των σφυγμών στις αρτηρίες σας σε ορισμένες θέσεις.
Κατόπιν, αν ο ιατρός υποπτεύεται ΠΑΑ, μπορεί να προχωρήσει σε κάποιες από τις παρακάτω απλές εξετάσεις:
- Μέτρηση σφυροβραχιόνιου δείκτη πίεσης (ΔΠ), δηλαδή μέτρηση και σύγκριση της αρτηριακής πίεσης άνω και κάτω μελών
Για ακριβέστερη εκτίμηση της έκτασης της πάθησης και του βαθμού της στένωσης ή της απόφραξης των αρτηριών - ειδικά όταν σχεδιάζεται να ακολουθήσει θεραπευτική επέμβαση - ο ιατρός μπορεί να ζητήσει:
- Υπερηχογράφημα έγχρωμης ροής (triplex). Γίνεται μεχρήση υπερήχων για να αναδειχθούν ανωμαλίες στη δομή και το εύρος των αγγείων καθώς και να μελετηθεί η ταχύτητα ροής του αίματος σ΄ αυτά.
- Ψηφιακή αγγειογραφία κοιλιακής αορτής, λαγονίων αρτηριών και αρτηριών κάτω μελών. Χρησιμοποιούνταιακτίνες Χ για ακτινογραφία των αρτηριών με έγχυση σκιαγραφικού μέσου. Αυτή η εξέταση γίνεται με χορήγηση τοπικού αναισθητικού φαρμάκου συνήθως στη βουβωνική περιοχή και αφού παρακεντηθεί η μηριαία αρτηρία προωθείται ένας καθετήρας προς τις αρτηρίες του ενδιαφέροντος
- Μαγνητική αγγειογραφία (MRA). Χρησιμοποιούνται μαγνητικά πεδία και ραδιοκύματα για την απεικόνιση των αγγείων.
6. Μπορεί να ανοίξει μόνη της η στενεμένη περιοχή της αρτηρίας;
Δυστυχώς όχι, αλλά η κατάσταση είναι δυνατό να βελτιωθεί, επειδή (i) οι κλάδοι των αρτηριών (η "παράπλευρη κυκλοφορία") μπορεί να μεγαλώσουν ώστε να μεταφέρουν μεγαλύτερη ποσότητα αίματος στο μέλος και (ii) οι μυς του μέλους μπορεί να προσαρμοστούν στη μειωμένη ροή αίματος και να την ανέχονται καλύτερα.
7. Χρειάζομαι θεραπεία επειδή έχω αρτηριοπάθεια των κάτω μελών;
Αν τα συμπτώματα είναι ήπια δεν χρειάζεστε επέμβαση. Όμως επειδή η αρτηριοπάθεια είναι προειδοποιητικό σήμα για καρδιακά ή εγκεφαλικά επεισόδια, πρέπει να ελέγξετε τους παράγοντες κινδύνου, όπως κάπνισμα, σακχαρώδη διαβήτη, υπέρταση, δυσλιπιδαιμία κλπ
Η διαλείπουσα χωλότητα συνήθως μένει σταθερή για μεγάλα διαστήματα στους περισσότερους ασθενείς. Αν όμως περιορίζει πολύ το βάδισμά σας και αυτό έχει επιπτώσεις στον τρόπο ζωής σας, ο αγγειοχειρουργός θα συζητήσει τις θεραπευτικές δυνατότητες μαζί σας.
Στην κρίσιμη ισχαιμία, απαιτείται επέμβαση για να βελτιωθεί η κυκλοφορία, αλλιώς οι μικρές επιφανειακές πληγές μπορεί να εξελιχθούν σε γάγγραινα και να χαθεί το μέλος.
8. Πώς θεραπεύεται η αρτηριοπάθεια των κάτω μελών;
Υπάρχουν τρεις γραμμές θεραπείας: συντηρητική αγωγή, εγχείρηση και ενδαγγειακή επέμβαση (αγγειοπλαστική με ή χωρίς τοποθέτηση stent).
- Συντηρητική αγωγή - Αυτή περιλαμβάνει:
β) Φαρμακευτική αγωγή. Σε όλους τους ασθενείς θα συστηθεί να παίρνουν ένα αντιαιμοπεταλιακό φάρμακο (Ασπιρίνη ή παρόμοιο) και υπολιπιδαιμική αγωγή (στατίνες, φιμπράτες)
γ) Ασκήσεις βαδίσματος. Το τακτικό βάδισμα, για παράδειγμα τουλάχιστον 30 λεπτά 3 φορές την εβδομάδα μπορεί να βελτιώσει τα συμπτώματά σας σε μερικούς μήνες.
- Αρτηριακή παράκαμψη (bypass) με μόσχευμα - Με την εγχείρηση αυτή δημιουργείται μια παρακαμπτήριος οδός γύρω από ένα στενεμένο ή αποφραγμένο τμήμα αρτηρίας ενός κάτω μέλους. Για να γίνει η παράκαμψη ο αγγειοχειρουργός χρησιμοποιεί μια φλέβα σας ή ένα πλαστικό μόσχευμα και το συνδέει πάνω και κάτω από το αποφραγμένο τμήμα. Έτσι υπάρχει μια νέα οδός της ροής του αίματος προς το πόδι. Η εγχείρηση αυτή γίνεται με γενική ή επισκληρίδιο αναισθησία.
- Αγγειοπλαστική με ή χωρίς τοποθέτηση stent - Σε μερικές περιπτώσεις, ο αγγειοχειρουργός θεωρεί ότι αυτή είναι η καταλληλότερη επέμβαση για σας ώστε να αυξηθεί η ροή του αίματος προς το πόδι σας. Γίνεται με τοπική αναισθησία. Εδώ, η αποφρακτική βλάβη στην αρτηρία διανοίγεται με ένα μπαλόνι υπό ακτινολογικό έλεγχο. Μερικές φορές ένα μεταλλικό stent (= ενδονάρθηκας), που καλύπτει το μπαλόνι, πιέζεται πάνω στο εσωτερικό τοίχωμα της αρτηρίας για να τη διατηρήσει ανοικτή. Στη διαλείπουσα χωλότητα είναι αμφιλεγόμενη η αξία αυτής της επέμβασης.
Σε ακραίες περιπτώσεις, ειδικά αν υπάρχει γάγγραινα, ο αγγειοχειρουργός μπορεί να συστήσει να γίνει ακρωτηριασμός του μέλους. Αυτό συμβαίνει όταν η κυκλοφορία στο μέλος είναι πολύ μειωμένη και δεν μπορεί να βελτιωθεί.
9. Έχει επιτυχία η θεραπεία;
Η συντηρητική αγωγή με ένα πρόγραμμα βαδίσματος βοηθά πολύ και είναι ασφαλής. Επειδή η χειρουργική και η ενδαγγειακή θεραπεία δεν είναι πάντοτε επιτυχημένες, δικαιολογούνται μόνο στις πιο σοβαρές περιπτώσεις, όταν δηλαδή η διαλείπουσα χωλότητα είναι πραγματικά περιοριστική ή όταν υπάρχει κρίσιμη ισχαιμία.
10. Ποιος είναι ο κίνδυνος να χάσω το μέλος μου;
Ελάχιστοι ασθενείς με διαλείπουσα χωλότητα θα βρεθούν σε κίνδυνο να χάσουν το μέλος τους, εφόσον βέβαια βοηθήσουν σωστά τον εαυτό τους. Οι απλές οδηγίες που σας δίνουμε είναι πολύ αποτελεσματικές.
11. Μπορώ να βοηθήσω τον εαυτό μου;
- Σταματήστε εντελώς το κάπνισμα αν καπνίζετε
- Να ελέγχετε το σάκχαρο αίματος, την αρτηριακή πίεση και τη χοληστερόλη, και αν είναι αυξημένα, να πάρετε κατάλληλη θεραπεία
- Να παίρνετε τη φαρμακευτική αγωγή που σας έχει δοθεί
- Η τακτική άσκηση και η προσοχή στη διατροφή (μείωση κατανάλωσης ζωικών λιπών) έχουν ευεργετικά αποτελέσματα
