Κάθε χρόνια πάθηση φέρνει μαζί της και μια ψυχική διαταραχή. Γι' αυτό ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει θέσει για τη φετινή Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας το σύνθημα «Ψυχική υγεία και χρόνιες ασθένειες: ανάγκη για συνεχή και αναβαθμισμένη φροντίδα».
Οι επιστήμονες του Οργανισμού τονίζουν ότι όσοι πάσχουν από κάποια χρόνια ασθένεια διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να νοσήσουν από κατάθλιψη και όσοι έχουν κατάθλιψη διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να υποστούν καρδιαγγειακή νόσο, διαβήτη, καρκίνο ή αναπνευστική πάθηση (που ευθύνονται για το 60% των θανάτων παγκοσμίως).
«Εάν δεν ληφθούν μέτρα, υπολογίζεται ότι 388 εκατ. άνθρωποι θα βρουν πρόωρο θάνατο τα προσεχή δέκα χρόνια» λέει ο αντιπρόεδρος της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Ψυχικής Υγιεινής για την Ευρώπη, επίτιμος πρόεδρος της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, καθηγητής Γεώργιος Χριστοδούλου.
Το 30-40% των καρδιοπαθών παρουσιάζει σημαντικά συμπτώματα κατάθλιψης (μελέτη Thombs και συν., 2008) ενώ στα δύο τρίτα των ασθενών με διαβήτη και κατάθλιψη δεν αναγνωρίζεται η ψυχική νόσος, με αποτέλεσμα οι ασθενείς να μην μπορούν να ακολουθήσουν τις οδηγίες για ρύθμιση του σακχάρου τους (μελέτη Katon, 2008). Οι καρδιοπαθείς και οι καταθλιπτικοί έχουν τριπλάσιες πιθανότητες να πεθάνουν σε σχέση με αυτούς που πάσχουν από τη μία νόσο, σύμφωνα με τα αποτελέσματα μελέτης που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο στην επιθεώρηση «Heart» και στην οποία αναλύθηκαν τα δεδομένα 6.000 μεσήλικων βρετανών.
«Ολες οι κλινικές παρατηρήσεις και τα ερευνητικά δεδομένα συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι η ψυχική και η σωματική υγεία είναι αλληλένδετες» λέει ο κ. Χριστοδούλου. «Οι πιθανότητες να υπάρχει κατάθλιψη σε κάποιον ασθενή αυξάνονται από 5% έως 25% στον γενικό πληθυσμό (ανάλογα με το φύλο) και σε 25-33% σε ασθενείς με χρόνια νοσήματα. Ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι η κατάθλιψη πολύ συχνά επιδεινώνει το σωματικό νόσημα μέσα από διάφορους μηχανισμούς και έτσι μπαίνουμε σε φαύλο κύκλο που μπορεί να είναι καταστροφικός εάν δεν παρέμβουμε».
Στον διαβήτη, π.χ., η κατάθλιψη αυξάνει τον κίνδυνο επικίνδυνων επιπλοκών. «Η αποκατάσταση των ασθενών με χρόνια σωματικά νοσήματα βλάπτεται ουσιαστικά όταν συνυπάρχει κατάθλιψη που δεν έχει διαγνωσθεί» τονίζει ο καθηγητής.«Ο ασθενής δεν συνεργάζεται, δεν βοηθά τον γιατρό, δεν βοηθά τον εαυτό του. Πρέπει λοιπόν να γίνεται ''ολιστική'' (ψυχοσωματική) αντιμετώπιση των ασθενών και προϋπόθεση γι' αυτό είναι η κατάλληλη εκπαίδευση των γενικών γιατρών _ στην Ελλάδα και των παθολόγων, των αγροτικών γιατρών ή και των ειδικών».
Μια πρόσφατη ευρωπαϊκή μελέτη εκτίμησε ότι ο συνδυασμός σωματικών και ψυχικών προβλημάτων κοστίζει 436 δισ. ευρώ (2.000 ευρώ ανά νοικοκυριό) τον χρόνο λόγω του πτωχού συστήματος ψυχικής υγείας.
Η νόσος με τα χίλια πρόσωπα
Η κατάθλιψη, η «ασθένεια με τα χίλια πρόσωπα» (όπως την ονομάζουν οι ψυχίατροι), εξαπλώνεται σιωπηλά σαν επιδημία στον σύγχρονο κόσμο. Οι επιστήμονες της Παγκόσμιας Ψυχιατρικής Εταιρείας και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας υπολογίζουν ότι θα είναι μέσα στην επόμενη δεκαετία η δεύτερη πιο συχνή αιτία «αναπηριών».
H κατάθλιψη είναι μια ασθένεια που περιλαμβάνει και την ψυχή και το σώμα, όπως λένε οι επιστήμονες της Κλινικής Μάγιο στις ΗΠΑ. Επηρεάζει το πώς αισθάνεται, σκέπτεται και συμπεριφέρεται ο ασθενής. Μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στις καθημερινές δραστηριότητες του ασθενούς ή να τον κάνει να αισθάνεται ότι δεν αξίζει να ζει. Οι γυναίκες, οι διαζευγμένοι, οι άγαμοι, οι άνεργοι και όσοι έχουν παρόμοιο περιστατικό στην οικογένεια νοσούν συχνότερα. Αν και η μέση και η τρίτη ηλικία πλήττονται περισσότερο από την κατάθλιψη, περίπου 5% των παιδιών και των εφήβων υποφέρει επίσης από τη νόσο.
Δεν είναι ακριβώς γνωστό τι προκαλεί την κατάθλιψη. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι εμπλέκονται πολλοί παράγοντες, όπως βιολογικές διαφορές στον εγκέφαλο, ορμονικές αλλαγές (όπως στην εμμηνόπαυση ή σε διαταραχές του θυρεοειδούς), η κληρονομική προδιάθεση, γεγονότα της ζωής (απώλεια αγαπημένου προσώπου, οικονομικά προβλήματα, υψηλό στρες κ.ά.) και ένα τραυματικό γεγονός στην παιδική ηλικία (π.χ. κακοποίηση από τον γονέα).
Μελέτη που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Αύγουστο στο περιοδικό «Nature» διαπίστωνε ότι κάποιες περιοχές του εγκεφάλου έχουν καθοριστικό ρόλο στην εκδήλωση κατάθλιψης στα παιδιά και τους εφήβους. Τα ευρήματα μπορεί να οδηγήσουν σε νέες μεθόδους έγκαιρης διάγνωσης και θεραπείας των παιδιών που κινδυνεύουν, σύμφωνα με τον επικεφαλής της μελέτης, διευθυντή Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Γουαϊσκόνσιν - Μάντισον, Ν. Κάλιν. Ο ερευνητής και οι συνεργάτες του εξέτασαν απεικονιστικά τους εγκεφάλους 238 νέων πιθήκων και διαπίστωσαν ότι η αυξημένη δραστηριότητα στην αμυγδαλή και στον πρόσθιο ιππόκαμπο προέβλεπαν καταθλιπτική και αγχώδη ιδιοσυγκρασία.
Πρόσφατες επίσης έρευνες από τον Οργανισμό «Mental Health America» έδειξαν ότι οι άνεργοι έχουν τέσσερις φορές περισσότερες πιθανότητες να εκδηλώσουν συμπτώματα κατάθλιψης σε σχέση με όσους έχουν δουλειά, ενώ οι άνθρωποι των οποίων οι δουλειές επηρεάστηκαν από την οικονομική κρίση έχουν διπλάσιες πιθανότητες να νοσήσουν από σοβαρή κατάθλιψη. Γι' αυτό και η κυβέρνηση των ΗΠΑ καθόρισε νέους κανόνες τον περασμένο Ιούλιο, ζητώντας από τις ασφαλιστικές εταιρείες να προσφέρουν το ίδιο επίπεδο κάλυψης για την ψυχική υεγία όπως και με τα παθολογικά και χειρουργικά θέματα.
Μια άλλη μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στην επιθεώρηση «Biological Psychiatry» κατέδειξε ότι οι άνθρωποι με κατάθλιψη πραγματικά βλέπουν τον κόσμο στις αποχρώσεις του γκρι. Γερμανοί ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Freiburg χρησιμοποίησαν εξετάσεις του αμφιβληστροειδούς και βρήκαν ότι οι πάσχοντες από κατάθλιψη είχαν θεαματικά χαμηλότερη ανταπόκριση στις αντιθέσεις μαύρου - λευκού σε σχέση με όσους δεν έπασχαν από τη νόσο. Η μέθοδος _ είπαν _ μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διάγνωση της κατάθλιψης.
Ο ρόλος της διατροφής
Νέες έρευνες άλλωστε συσχετίζουν και τη διατροφή με την κατάθλιψη. Από μελέτη της Α' Καρδιολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών (με επικεφαλής την κ. Χ. Χρυσοχόου) σε 673 ηλικιωμένους στην Ικαρία το 2009 διαπιστώθηκε ότι όσοι έτρωγαν περισσότερο ψάρι είχαν χαμηλότερα ποσοστά κατάθλιψης. Ισπανοί ερευνητές από τα Πανεπιστήμια της Ναβάρα και του Λας Πάλμας μελέτησαν 11.000 ανθρώπους και ανακάλυψαν ότι όσοι ακολουθούσαν πιο συστηματικά μεσογειακή διατροφή (με πολλά φρούτα, λαχανικά, ψάρι και όσπρια) είχαν 30% λιγότερες πιθανότητες να εκδηλώσουν κατάθλιψη σε σχέση με όσους είχαν λίγα τέτοια τρόφιμα στο διαιτολόγό τους _ αν και δεν βρέθηκε το γιατί (η μελέτη δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Archives of General Psychiatry»).
Επίσης ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης που παρακολούθησαν επί δέκα χρόνια 1.046 γυναίκες, 20-93 ετών, διαπίστωσαν _ και το δημοσίευσαν στην «Αμερικανική Επιθεώρηση Ψυχιατρικής» _ ότι οι διαταραχές της διάθεσης ήταν κατά 50% πιο συχνές σε γυναίκες που τρέφονταν με επεξεργασμένα και λιπαρά τρόφιμα (τσιπς, χάμπουργκερ, μπισκότα, λευκό ψωμί κ.λπ.).
Ερευνητές από το Κέντρο INSERM στο Μονπελιέ της Γαλλίας, τέλος, ανακάλυψαν ότι η κατάθλιψη στις γυναίκες της τρίτης ηλικίας συσχετίζεται με χαμηλά επίπεδα της «καλής» χοληστερίνης (HDL). Αντιθέτως, η κατάθλιψη στους άνδρες συσχετίζεται με χαμηλά επίπεδα της «κακής» χοληστερίνης (LDL).
«Τα ευρήματά μας δείχνουν ότι η ρύθμιση των ανώμαλων επιπέδων των λιπιδίων μπορεί να μειώνει την κατάθλιψη στους ηλικιωμένους, χρειάζεται όμως διαφορετική αγωγή ανάλογα με το φύλο» ανέφερε η συγγραφέας της μελέτης δρ Μ. Λ. Ανσελέν. Ειδικά για τους άνδρες, «ο καρδιαγγειακός κίνδυνος μειώνεται με τη μείωση της LDL ως ένα επίπεδο, αλλά κάτω από αυτό αυξάνεται ο κίνδυνος κατάθλιψης».
Τα διαγνωστικά κριτήριαΓια να διαγνωσθείτε με κατάθλιψη, θα πρέπει να έχετε _ σύμφωνα με το εγχειρίδιο DSM που δημοσίευσε η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία _ πέντε ή περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα για περίοδο μεγαλύτερη των δύο εβδομάδων (ένα τουλάχιστον σύμπτωμα πρέπει να είναι η καταθλιπτική διάθεση ή η απώλεια ενδιαφέροντος για την ευχαρίστηση):
_ Καταθλιπτική διάθεση τις περισσότερες ημέρες (στα παιδιά μπορεί να εμφανισθεί ως μόνιμη ευερεθιστότητα)
_ Ελαττωμένο ενδιαφέρον ή αίσθημα μη ικανοποίησης από σχεδόν όλες τις δραστηριότητες της ημέρας
_ Σημαντική απώλεια ή αύξηση βάρους, μείωση ή αύξηση της όρεξης
_ Αϋπνία
_ Υπερκινητικότητα ή βραδεία συμπεριφορά που παρατηρείται από άλλους
_ Κόπωση ή απώλεια ενέργειας
_ Αισθήματα απαξίωσης ή υπερβολικής ενοχής
_ Προβλήματα στη λήψη αποφάσεων, στη σκέψη ή στην αυτοσυγκέντρωση
_ Επανειλημμένες σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονίαςΤρόποι αυτοβοήθειας
Αν και δεν μπορείτε να θεραπεύσετε μόνος σας την κατάθλιψη, μπορείτε να αυτοβοηθηθείτε με τους εξής τρόπους, όπως συμβουλεύουν οι ειδικοί της Κλινικής Μάγιο:
_ Να αποφεύγετε το αλκοόλ. Μπορεί να νομίζετε ότι μειώνει τα καταθλιπτικά συμπτώματα αλλά μακροπρόθεσμα τα επιδεινώνει.
_ Να ασκείσθε περπατώντας, κάνοντας τζόκινγκ, κολύμπι, κηπουρική, γιόγκα ή ό,τι άλλο σας ευχαριστεί _ η σωματική δραστηριότητα μειώνει τα συμπτώματα.
_ Να χορταίνετε ύπνο.
- Να έχετε διατροφή πλούσια σε ω-3 λιπαρά (ψάρια, καρύδια κ.λπ.).
_ Μην αναβάλλετε τις συνεδρίες ψυχοθεραπείας και μην αμελείτε τα φάρμακά σας, ακόμα και εάν δεν έχετε διάθεση να το κάνετε.
_ Να δίνετε προσοχή στα προειδοποιητικά συμπτώματα και να επικοινωνείτε με τον γιατρό σας όταν εμφανίζονται.
_ Να ενημερωθείτε για την κατάθλιψη?
