ηλιοστάσιο ή τροπή ονομάζονται τα δύο σημεία της εκλειπτικής στα οποία βρίσκεται ο ήλιος στις 22 ιουνίου (θερινό ηλιοστάσιο) και 22 δεκεμβρίου (χειμερινό ηλιοστάσιο), στα οποία έχει τη μεγαλύτερη και τη μικρότερη απόκλιση του: 23 27? και -23 27?, αντίστοιχα. όταν ο ήλιος βρίσκεται στα ηλιοστάσια φαίνεται σα να έχει σταθερή θέση ως προς την απόκλισή του. εκεί οφείλεται το όνομα ?ηλιοστάσιο?. ενώ το όνομα ?τροπή? οφείλεται στο γεγονός ότι ο ήλιος αλλάζει φορά κίνησης, διότι ενώ τις προηγούμενες μέρες πριν το θερινό ηλιοστάσιο, για παράδειγμα, έχει ανοδική πορεία, στις επόμενες του θερινού ηλιοστασίου έχει καθοδική. η ευθεία που ενώνει τα δύο ηλιοστάσια λέγεται γραμμή των τροπών και είναι κάθετη στη γραμμή των ισημεριών.
κατά το βόρειο ηλιοστάσιο ο ήλιος εμφανίζεται να περνά ακριβώς από το ζενίθ το μεσημέρι σε τόπους που βρίσκονται σε γεωγραφικό πλάτος 23° 26΄ βόρειο (ισοδύναμα: πάνω στον τροπικό του καρκίνου). ακριβώς το ίδιο συμβαίνει κατά το νότιο ηλιοστάσιο σε τόπους που βρίσκονται σε γεωγραφικό πλάτος 23° 26΄ νότιο (ισοδύναμα: πάνω στον τροπικό του αιγόκερω). οι τόποι της γης ανάμεσα σε αυτά τα δύο πλάτη βρίσκονται στην τροπική ζώνη και μπορούν να δουν τον ήλιο να περνά από το ζενίθ δύο ημέρες κάθε χρόνο.
O καρκίνος είναι ο αστερισμός ο οποίος οριοθετεί στις 23° 26? 22? βόρεια του ισημερινού τον βόρειο τροπικό στον οποίο δίνει και το όνομά του: τροπικός του καρκίνου ? ένας από τους πέντε μείζονες κύκλους γεωγραφικού πλάτους. είναι το βορειότερο πλάτος στο οποίο ο ήλιος μπορεί να μεσουρανεί το μεσημέρι. αυτό συμβαίνει κατά το θερινό ηλιοστάσιο, όταν το βόρειο ημισφαίριο κλίνει προς τον ήλιο στο μέγιστο βαθμό. O τροπικός του καρκίνου αντικατοπτρίζει τη γωνία κλίσης του άξονα της γης, η οποία ποικίλει σε μια περίοδο 41.000 χρόνων από το μέγιστο των 23° 30? στο ελάχιστο των 22° 06? μοιρών. δηλαδή η αργή μετατόπιση του τροπικού του καρκίνου νότια, αντανακλά τη μετατόπιση της κλίσης του άξονα της γης (λοξότητα) ? το όνομα του τροπικού προέκυψε γιατί όταν δόθηκε η ονομασία, ο ήλιος βρισκόταν στον αστερισμό του καρκίνου κατά το θερινό ηλιοστάσιο, εντούτοις, λόγω της μετάπτωσης του άξονα της γης, ο ήλιος στην σύγχρονη εποχή βρίσκεται μετατοπισμένος ? ως προς το πλάτος ? στον αστερισμό του ταύρου (την 17-η νοεμβρίου μεσουρανούν ταυτόχρονα το όμμα του ταύρου μαζί με τις πλειάδες) κατά το θερινό ηλιοστάσιο/ηλιοτρόπιο ενώ η κλίση του άξονα της γης είναι 23,27 μοίρες από τον ισημερινό. το ίδιο ισχύει και για τον τροπικό του αιγόκερω, λόγω της μετάπτωσης του άξονα της γης, ο ήλιος στην σύγχρονη εποχή βρίσκεται μετατοπισμένος ? ως προς το πλάτος ? στον αστερισμό του σκορπιού κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο/ηλιοτρόπιο.
