Για τα τιμήσει τον ...Γιούρι Γκαγκάριν και την πρώτη αποστολή στο διάστημα!
Μία ώρα και 48 λεπτά. Τόσο διήρκεσε το πρώτο ταξίδι του ανθρώπου στο Διάστη?α τον Απρίλιο του 1961. Πενήντα χρόνια πέρασαν από εκείνο το ιστορικό ταξίδι του 27χρονου Γιούρι Γκαγκάριν.
Ηρωας της Σοβιετικής Ενωσης, πρωτοπόρος στην εξερεύνηση του Διαστή?ατος και ση?είο αναφοράς για πολλές γενιές, ο Γκαγκάριν και η πτήση του χρησι?οποιήθηκαν ως προπαγανδιστικό όπλο στην κορύφωση του Ψυχρού Πολέ?ου.
Πολλά γράφτηκαν για το τι είπε στη διάρκειά της, τι δήλωσε κατά την επιστροφή του και πολλές θεωρίες συνω?οσίας διατυπώθηκαν για τον θάνατό του σε αεροπορικό δυστύχη?α τον Μάρτιο του 1968. Ενα βιβλίο που κυκλοφορεί αυτές τις η?έρες δη?οσιοποιεί άγνωστες λεπτο?έρειες για τον αγώνα του Γκαγκάριν να σώσει έναν φίλο και συνάδελφό του, τον Βλαντί?ιρ Κο?άροφ από το να πετάξει ?ε ένα διαστη?όπλοιο που αντι?ετώπιζε σοβαρά προβλή?ατα, ενώ φέρνει στο φως και τις συνο?ιλίες που είχε ?ε το κέντρο ελέγχου κατά την ιστορική εκτόξευση του διαστη?ικού σκάφους «Vostok» από το κοσ?οδρό?ιο του Μπαϊκονούρ.
Ιδιαίτερα ευφυής, παρατηρητικός, σε?νός, ?ε φοβερή ?νή?η, ταχύτατα αντανακλαστικά και ?εγάλες ικανότητες ? έτσι τον περιέγραφαν οι συνάδελφοί του ? ο Γκαγκάριν, σύ?φωνα ?ε τον γιατρό της αποστολής, «καταλάβαινε τη ζωή καλύτερα από τους φίλους του». Μόνο που την εγκατέλειψε γρήγορα για να περάσει στη σφαίρα του ?ύθου.
12 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1961, 108 ΛEΠΤΑ Μία ώρα πριν από την εκτόξευση, η φωνήτου επικεφαλής του σχεδιασ?ού του σοβιετικού διαστη?όπλοιου Σεργκέι Κορολιόφ ακούστηκε από τον ασύρ?ατο. «Γιούρι Αλεξέγιεβιτς, ?ε ακούς καλά;Πρέπει να σου πω κάτι». «Σε λα?βάνω καθαρά και δυνατά». «Θέλωνα σου υπενθυ?ίσω ότι από τηστιγ?ή που θα ανακοινωθεί ηετοι?ότητατου ενόςλεπτού θα περάσουν περίπου έξι λεπτά πριν απογειωθείς, οπότε ?ην ανησυχήσεις». «Κατάλαβα. ?εν ανησυχώ καθόλου». «Θα περάσουν έξι λεπτά για διάφορα πράγ?ατα», είπε ο Κορολιόφ εννοώντας ότι παρουσιάστηκε ένα ?ικρό πρόβλη?α στα όργανα που θα καθυστερούσε την εκτόξευση κατά έξι λεπτά. Μετά ακούστηκεη φωνή τουκοσ?οναύτη ΠάβελΠόποβιτς: «Εϊ, ?πορείς να?αντέψειςποιος σου ?ιλάει;». «Φυσικά, είναι ?η Λίλιτης Κοιλάδας?». «Γιούρι, έχεις αρχίσει να βαριέσαι εκεί ?έσα;». «Θαπερνούσα καλύτερα εάν υπήρχε λίγη ?ουσική».
Ανήσυχος για κάθε λεπτο?έρεια της πτήσης, οΚορολιόφ διέταξε τους τεχνικούς που βρίσκονταν σε υπηρεσία να βρουν κασέτες ή δίσκους και να αυτοσχεδιάσουν. «?εν συνέδεσαν τη ?ουσική ακό?α;» ρώτησε ?ερικά λεπτά αργότερα. «Οχι». «?ιάολε, τους είχα πει να βιαστούν». «Α, περί?ενε, κάτι ακούω. Εβαλαν ένα ερωτικό τραγούδι». «Καλή επιλογή, θα έλεγα».
08.41
Ο Γκαγκάριν αισθάνεται το σκάφος να δονείται καθώς αποσύρονται τα ερείσ?ατα. «Γιούρι, πηγαίνου?ε στο κέντρο ελέγχου».
08.51
Η ?ουσική στα?ατά. Η βαθιά φωνή του Κορολιόφ ακούγεται πλέον σοβαρή. «Γιούρι, αρχίζουν τα 15 λεπτά ?έχρι την εκτόξευση». Αυτό ήταν το σύνθη?α ώστε ο Γκαγκάριν να ασφαλίσει τα γάντια και το κράνοςτου. Σε αυτά τα τελευταία λεπτάδεν υπήρχεαντίστροφη ?έτρηση.
H EΚΤΟΞEΥΣΗ έγινε ακριβώς στις 09.06,
ώρα Μόσχας.Εν ?έσω πολλών θορύβων και δονήσεων, ο Γκαγκάριν που καθόταν ακίνητος και σεπλήρη εγρήγορση στη θέση του θα κατάλαβε κάποια στιγ?ή ότι εκτοξεύθηκε αλλά ανησυχούσε για το τι θα?πορούσε να πάει στραβά ? η καταπακτή πάνω από το κεφάλι του να ανοίξει και να πεταχτεί ?αζί ?ε τη θέσητου στον ουρανό, ?ια κίνηση που θα?πορούσε να του σπάσει τη σπονδυλική στήλη. Επρεπε να είναι έτοι?ος. Τα G που δεχόταν τοσώ?α τουπλήθαιναν. ?εν το θυ?όταν αργότερα, αλλά του είπαν ότι φώναξε «Παγιέχαλι» («Πά?ε»).«Τ-συν 70». «Σε ακούω, 70. Αισθάνο?αι υπέροχα. Συνεχίζεται η πτήση. Τα G αυξάνονται. Ολα καλά». «Τ-συν 100. Πώς αισθάνεσαι;». «Μια χαρά. Εσείς;».
«Παρατηρώ τη Γη. Βλέπω τα σύννεφα. Είναι πανέ?ορφα»
Δύο λεπτά ?ετά την απογείωση και ο Γκαγκάριν δυσκολευόταν να ?ιλήσει στο ?ικρόφωνο καθώς τα G πίεζαν τους ?υς του προσώπου. πέντε λεπτά πέρασαν και αποκολλήθηκε το σύστη?α εκτόξευσης, όπως ήταν προγρα??ατισ?ένο ? περίπλοκα ?ηχανή?ατα για τα οποία ξοδεύτηκαν εκατο??ύρια ρούβλια και χρειάστηκαν χιλιάδες ώρες για να κατασκευαστούν ?όνο και ?όνο για να φέρουν όσο πιο γρήγορα γίνεται στο ?ιάστη?α τον πρώτο σοβιετικό κοσ?οναύτη. Εννέα λεπτά ?ετά την εκτόξευση το διαστη?όπλοιο του Γκαγκάριν είχε τεθεί σε τροχιά γύρω από τη Γη. Μέσα από ένα παράθυρο ο Γκαγκάριν παρατήρησε ξαφνικά ?ια απέραντη γαλάζια θέα σε ?ια απόχρωση που δεν είχε ξαναδεί. Η Γη ε?φανιζόταν και χανόταν και σιγά σιγάο ουρανός σκοτείνιαζε. Ταξιδεύοντας προς τα ανατολικά ?ε οκτώ χιλιό?ετρα το δευτερόλεπτο, οι ?ετρήσεις έδειξαν 28.000 χιλιό?ετρα, αν και ο Γιούρι δεν αισθανόταν κα?ίαταχύτητα. «πώς αισθάνεσαι;» τον ρώτησαν από την αίθουσα ελέγχου. «Η πτήση συνεχίζεται κανονικά. ολα λειτουργούν νορ?άλ. παρατηρώ τη Γη, είναι καλή η ορατότητα.Βλέπω τα σύννεφα, βλέπω τα πάντα. Είναι πανέ?ορφα!».
Αποστολή αυτοκτονίας ?ε το Σογιούζ
Το καλοκαίρι του 1967 τα διαστη?όπλοια Σογιούζ, ?ε τα οποία οι Σοβιετικοί ήλπιζαν ότι θα φθάσουν πρώτοι στο φεγγάρι, πλησίαζαν στην ολοκλήρωσή τους. Στις 22 Απριλίου οι Σοβιετικοί αισθάνθηκαν αρκετή αυτοπεποίθηση ώστε να αφήσουν την είδηση να διαρρεύσει στο πρακτορείο ειδήσεων UPI ? «θα επιχειρήσου?ε τη σύνδεση ?εταξύ δύο διαστη?οπλοίων και τη ?εταφορά των πληρω?άτων». Το πρώτο τεστ του Σογιούζ ανατέθηκε στον Βλαντί?ιρ Κο?άροφ, ενώ ένα άλλο Σογιούζ ετοι?αζόταν ώστε να εκτοξευθεί ?ε αυτό ο Γιούρι και άλλοι τρεις κοσ?οναύτες ?ία η?έρα αργότερα. Η κυβέρνηση Μπρέζνιεφ ήθελε να γίνει η σύνδεση των διαστη?ικών σκαφών την Πρωτο?αγιά ενώ και η χρονιά, το 1967, ήταν πολύ ση?αντική: 50 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917. Ο?ως καθώς πλησίαζε η στιγ?ή της εκτόξευσης οι ?ηχανικοί διαπίστωναν ότι υπήρχαν στα σκάφη, και κυρίως σε εκείνο του Κο?άροφ, συνολικά 203 προβλή?ατα που παρέ?εναν άλυτα! Στις 9 Μαρτίου ο Γιούρι Γκαγκάριν και οι άλλοι κοσ?οναύτες ?αζί ?ε 50 ?ηχανικούς είχαν συντάξει ?ια έκθεση 10 σελίδων όπου τα περιέγραφαν λεπτο?ερώς. Κανείς ό?ως δεν ήξερε τι να κάνει καθώς στη σοβιετική κοινωνία τα άσχη?α νέα σή?αιναν ότι τελικά θα την πληρώσει ο αγγελιαφόρος.
Κατέληξαν σε ?ια παλιά τεχνική: ζήτησαν τη βοήθεια του φίλου του Γκαγκάριν, Βενια?ίν Ρουσάγιεφ, που ήταν στέλεχος της KGB. Ο Κο?άροφ τού ε?πιστεύθηκε ότι ήταν σίγουρος πως δεν θα επιστρέψει ζωντανός από την πτήση, πριν ξεσπάσει σε κλά?ατα. Ο Ρουσάγιεφ δεν ?πορούσε να σκεφθεί πώς θα ?πορούσε να χειρισθεί ?ια τόσο λεπτή κατάσταση κι έτσι απευθύνθηκε στον προϊστά?ενό του στην KGB υποστράτηγο Μακάροφ. Εκείνος τον συ?βούλεψε να απευθυνθεί στον Ιβάν Φαντιέκιν, επικεφαλής του Το?έα 3, που απεκδυό?ενος την ευ θύνη τον έστειλε στον πιο επικίνδυνο άνθρωπο της Λιου?πιάνκα (έδρα της KGB στη Μόσχα): τον Γκεόργκι Τίνεφ, στενό φίλο του και παλιό συ?πολε?ιστή του Λεονίντ Μπρέζνιεφ. Ο Τσίνεφ έθαψε την επιστολή και έστειλε όλους όσους ?εσολάβησαν για να φθάσει στο γραφείο του σε δυσ?ενή ?ετάθεση.
23 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1967: H ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ. Το πρωί της 23ης Απριλίου 1967 έγιναν οι τελευταίες ετοι?ασίες για την εκτόξευση του Σογιούζ στο κοσ?οδρό?ιο του Μπαϊκονούρ, στο Καζαχστάν. Ο δη?οσιογράφος Γκολοβάνοφ είδε τον Γκαγκάριν να συ?περιφέρεται περίεργα. «Απαιτούσε να του βάλουν την προστατευτική διαστη?ική στολή. Ηταν ξεκάθαρο ότι ο Κο?άροφ ήταν απόλυτα ικανός να πετάξει και έ?εναν ?όνο 3-4 ώρες ?έχρι την εκτόξευση, ό?ως ξαφνικά ξέσπασε και άρχισε να ζητά το ένα και το άλλο. Σαν ξαφνικό καπρίτσιο». Ο Ρουσάγιεφ και οι υπόλοιποι επι?ένουν ότι ο Γκαγκάριν προσπάθησε να ?πει στην πτήση για να σώσει τον Κο?άροφ από σίγουρο θάνατο. Οι φή?ες για τον τελευταίο διάλογο ?εταξύ του Κο?άροφ και του κέντρου ελέγχου κυκλοφορούσαν επί πολλά χρόνια, βασισ?ένες σε εκθέσεις της Εθνικής Υπηρεσίας Ασφάλειας των ΗΠΑ που παρακολουθούσε τα σή?ατα από εγκαταστάσεις κοντά στην Κωνσταντινούπολη.
Τον Αύγουστο του 1972 ένας πρώην αναλυτής της α?ερικανικής ΕΥΑ κατέθεσε ?ια πολύ συγκινητική περιγραφή της συνο?ιλίας: «Ο σοβιετικός πρωθυπουργός Αλεξέι Κοσίγκιν κάλεσε τον Κο?άροφ κλαίγοντας. Του είπε ότι είναι ήρωας. Και η σύζυγος του Κο?άροφ ?ίλησε ?ε τον κοσ?οναύτη. Της είπε πώς να χειρισθεί τα πράγ?ατα στην οικογένεια και τι να κάνει ?ε τα παιδιά τους». Καθώς άρχισε η κάθοδος του σκάφους στην ατ?όσφαιρα ο Κο?άροφ ήξερε ότι αντι?ετώπιζε πρόβλη?α. Οι σταθ?οί στην Τουρκία κατέγραψαν τις κραυγές του καθώς έπεφτε προς το θάνατο και τις κατάρες του για όσους τον είχαν βάλει στο ?παλω?ένο διαστη?όπλοιο. Κανένα από τα αλεξίπτωτα δεν δούλεψε κανονικά και το σκάφος συνετρίβη σε ?ια στέπα κοντά στο Ορεν?πουργκ ?ε τη δύνα?η ?ετεωρίτη 2,8 τόνων...
Τρεις εβδο?άδες ?ετά τον θάνατο του Κο?άροφ, ο Γκαγκάριν συνάντησε τον Ρουσάγιεφ στο δια?έρισ?ά του αλλά αρνήθηκε να ?ιλήσει επειδή φοβόταν ότι υπήρχαν κοριοί. Οι δύο άντρες συνο?ίλησαν ανεβοκατεβαίνοντας τις σκάλες της κεντρικής εισόδου. Ο Γκαγκάριν του 1967 ήταν πολύ διαφορετικός από τον χαρού?ενο νεαρό άνδρα του 1961, καθώς ο θάνατος του Κο?άροφ τον είχε γε?ίσει ενοχές. Κάποια στιγ?ή ο Γιούρι είπε: «Πρέπει να πάω να δω τον ?εγάλο (Μπρέζνιεφ)
προσωπικά», καθώς θεωρούσε δική του ευθύνη ότι δεν τον είχε πείσει να ακυρώσει το ταξίδι του Κο?άροφ. Ο Ρουσάγιεφ τον προειδοποίησε να ?ην κάνει τίποτα ριψοκίνδυνο. Οι φή?ες λένε ότι ο Γκαγκάριν συνάντησε τελικά τον Μπρέζνιεφ και του έριξε ένα ποτό στα ?ούτρα.
«Αν αρνηθώ, θα στείλουν τον Γιούρι»
O Κο?άροφ κάλεσε τον φίλο του ρουσάγιεφ για οικογενειακή επίσκεψη. «Δεν πρόκειται να επιστρέψω από αυτή την πτήση», του είπε. «Εάν είσαι τόσο σίγουρος ότι θα πεθάνεις γιατί δεν αρνείσαι;» τον ρώτησε εκείνος.
«Διότι θα στείλουν τον αναπληρω?ατικό πιλότο και τότε θα πεθάνει ο Γιούρι στη θέση ?ου. πρέπει να τον προστατεύσω», είπε ο Κο?άροφ και ξέσπασε σε λυγ?ούς.
